حسن مردانی - کارشناس محیط زیست موسسه تحقیقاتی واکسن وسرم سازی رازی

با توجه به اینکه اکثر مواد مورد استفاده در صنایع تحقیقاتی، شیمیایی وبیولوژیکی موادی را شامل می شود که اکثرا باقیمانده آنها در زائدات جامد و مایع (فاضلاب) این گونه واحدها دیده می شود، و از آنجایی که تصفیه مناسب برای هر یک از مواد مورد نظر بصورت مجتمع امکان پذیر نبوده و معمولا در بسیاری ازموارد چنین تصفیه ای انجام نمی شود، لذا جهت جلوگیری از اثرات زیان آور این مواد بر انسان و محیط زیست شناخت ماهیت و اثرات هر یک از این مواد در وهله اول و تعیین روش مناسب و موثر دفع با توجه با رویه های کاری در اینگونه مراکز، بصورت تصفیه و آلودگی زدایی آن قبل از دفع مواد زائد جامد یا فاضلاب، الزامی است. اتیدیوم بروماید با نام کامل 3,8-diamino-5-ethyl-6 Phenanthridiniu, ، phenyl-bromide (8Cl, 9Cl) که با نامهای تجاری اتیدیوم بروماید، در ومیلاک و هومیودیوم بروماید نیز شناخته می شود. این ماده وزن مولکولی 394/32 داشته و با فرمول C21H20N3Br است. اتیدیوم بروماید بصورت جامد کریستالی، غیر فرار، برنگ تیزه و تقریبا محلول در آب است که در زیر نور UV برنگ قهوه ای مایل به قرمز دیده می شود. همچنین نقطه ذوبی در حدود 240-238 دارد. اتیدیوم بروماید بصورت تجاری در دو حالت پودری (96%-95%) و فرم محلول آبکی وجود دارد. این ماده عموما بعنوان شناساگر غیر رادیواکتیو جهت مشخص کردن باندهای اسید نوکلوئیک در روشهای الکتروفوزیس و سایر روشهای جداسازی اسید نوکلوئیک که بر پایه ژل می باشد، استفاده می شود. اتیدیوم بروماید در ضمره مواد جهش زا قرار گرفته و ممکن است سرطانزا و تراتوژن باشد. این ماده بالقوه جهش زا بوده و تا حدودی در معرض قرارگیری بصورت حاد می تواند سمی باشد. اتیدیوم بروماید قادر است از طریق پوست جذب شود . از این رو بایستی از تماس مستقیم با آن اجتناب شود. این ماده همچنین اثر تحریکی روی پوست، چشم، دهان و قسمتهای فوقانی دستگاه تنفس دارد. اتیدیوم بروماید بایستی در محلی دور از عوامل اکسید کننده و در جای خنک و خشک نگهداری شود. محفظه های حاوی این ماده باید محکم و مقاوم در مقابل صدمات فیزیکی باشد. گرچه اتیدیوم بروماید بعنوان ماده زائد خطرناک در لیست مواد زائد خطرناک قرار نگرفته است، اما خصوصیات جهش زایی ژنتیکی آن ممکن است در صورت قرار گرفتن در داخل زائدات و یا ریخته شدن در سیستم فاضلاب برای سلامتی انسان و محیط زیست خطرناک باشد. اتیدیوم بروماید معمولا در آزمایشگاه های تحقیقاتی و بیولوژیکی بصورت محلولهای حاوی اتیدیوم بروماید، ژلهای حاوی Eb ، دستکشها و اجزای آلوده به Eb و ابزار آلات شیشه ای و اجسام تیز و برنده آلوده به اتیدیوم بروماید وجود دارد که گستره ای از زائدات جامد و مایع را ایجاد میکند که در هر مورد روش دفع ویژه ای وجود دارد.