آمنه نادعلی زاده - کارشناس اداره نظام های پرداخت بانک مرکزی ج.ا.ا کارشناس ارشد علوم اقتصادی
کریم امامی - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

اگر چه در سال های اولیه معرفی خدمات بانکداری الکترونیکی توسعه تجهیزات پرداخت الکترونیکی با نگاه ویژه ای به مقوله ی تسهیل پرداخت ها در محافل بانکی و اقتصادی مطرح گردید، لیکن امروزه کاهش استفاده از پول متداول و ضریب نقدینه خواهی در جوامع به عنوان یکی از اصلی ترین مولفه های ترویج خدمات پرداخت الکترونیکی تلقی می شوند. در ایران نیز افزایش رشد نگران کننده مصرف اسکناس و مسکوک به ویژه در سال های 1380 و 1381 موجبات ترویج روش های پرداخت غیرنقدی بعنوان جایگزینی مناسب برای پرداخت های نقدی به منظور کاهش سهم اسکناس و مسکوک از پول و نقدینگی رافراهم نمود؛ بنحوی که در سال 1380 بانک مرکزی ج.ا.ا استقرار طرح نظام جامع پرداخت به عنوان پروژهای ملی که بستراصلی واساسی نقل و انتقال وجوه الکترونیکی و ارایه خدمات بانکداری الکترونیکی رافراهم می سازد در دستور کار قرار داد. حال این بحث مطرح است که آیا راه اندازی سامانه های ارایه دهنده خدمات بانکداری الکترونیکی و توسعه خدمات آنها از سال 1384 نظیر حوالجات انتقال وجوه کارتی، خرید الکترونیکی، پرداخت قبوض شهری، پرداخت وجه نقد و ... و به طور کلی ابزارها و روش های نوین الکترونیکی نوظهور تا چه حد توانستند مصرف اسکناس و مسکوک در گردش را به نفع پرداخت های غیرنقد کاهش دهند و به صورت جامعتر آیا توانسته اند میزان نقدینه خواهی در جامعه را متاثر نمایند. پژوهش حاضر به بررسی سری زمانی متغیر ضریب نقدینه خواهی (نسبت اسکناس و مسکوک به سپرده های دیداری در دوره زمانی 04:1385-12:1391 و پیشبینی مقادیر آتی آن در دوره 01:1392-02:1393 با استفاده از مدل سازی سری زمانی تک متغیره خانواده ARIMA میپردازد. بررسی مانایی سری مذکور به وضوح نشان داد که سری زمانی نقدینه خواهی دارای ریشه واحد فصلی و عادی می باشد که با تفاضل گیری مرتبه اول و دوازده داده های مربوط به سری مذکور ماهانه میباشد اقدام به برآورد یک مدل SARIMA گردیده است و با استفاده از مدل برآورد شده مقادیر آتی پیش بینی شد. با بررسی مقادیر پیش بینی شده برای سری زمانی نقدینه خواهی مشخص گردید که مقادیر پیش بینی شده آتی برای این سری زمانی مطابق الگوی سنوات گذشته در بهمن ماه دارای کاهش و در اسفند ماه دارای افزایش شدید است و پس از آن در فروردین ماه نقدینه خواهی دوباره کاهش می یابد، لیکن روند کلی پیش بینی شده برای این سری زمانی براساس مقایسه نتایج ادوار آتی و پایه، نزولی است؛ بنحوی که از میزان 329/0 در ابتدای دوره پیشبینی به میزان 288/0 در انتهای دوره پیش بینی نزول خواهد نمود که روند کلی نزولی پیش بینی شده حاکم بر سری زمانی نقدینه خواهی حکایت از کاهش تقاضا برای اسکناس و مسکوک دارد

ضریب نقدینه خواهی، بانکداری الکترونیکی، نظام پرداخت، مدل SARIMA ،پیش بینی