مهدیه مخبری - کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات
سپیده یگانه - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا (س)
سپیده جواهری

بخش قابل توجهی از شعر دفاع مقدس سروده زنان شاعر است که آثارشان به شایستگی، بر غنای ادبیات پایداری ایران، افزوده است. در این میان قالب غزل بیشترین بسامد را به خود اختصاص داده است؛ از این رو غزل سروده های زنان، که در دهه اخیر 1395-1385 منتشر شده اند، از منظر لایه بلاغی بررسی و تحلیل شد. لایه بلاغی یکی از پنج لایه تشکیل دهنده شعر (آوایی، واژگانی، نحوی، بلاغی، ایدیولوژیک) است که در مطالعات سبک شناسانه به آن پرداخته می شود. در این لایه دو مقوله معانی و بیان مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرند. غزل سروده های شاعران زن دفاع مقدس، در بازه زمانی مذکور، دارای بیانی تشبیهی است که بیشترین نمود آن در اضافات تشبیهی جلوه گر شده است. تسلط بیانی تشبیه، نشان دهنده تمایل شاعران به تخیل و دوری از واقعی تگرایی صرف است؛ هرچند که تشبیه، به دلیل حضور هر دو طرف تشبیه، از تخیل کمتری نسبت به استعاره برخوردار است. دوری از اغراق، تمایل به سادگی و تصویرسازی های شفاف و زودیاب از دیگر ویژگی های برآمده از تشبیهات است. سطح معانی آثار مبتنی بر بسامد اغراض ثانوی جملات خبری و کارکرد اخباری زبان است؛ بیشترین اغراض ثانوی به اظهار تاثر و اندوه اختصاص دارد که در ادبیات پایداری دوره پساجنگ، بسامدی معنادار است. فراوانی شبه جمله ها و اطناب از دیگر ویژگی های بلاغی است که در راستای هدف انگارهای سروده ها، که همان انتقال تاثر و اندوه به مخاطب است، قرار می گیرد.

سبک شناسی لایه ای، غزل دفاع مقدس، شاعران زن، لایه بلاغی