بررسی شکل گیری ریالیسم ایرانی

ادبیات ایران تا پیش از مشروطه چندان با واقعیت اجتماعی پیوندی نداشت. ارتباط ایرانیان با مغرب زمین و اطلاع از تحولات صنعتی، موجب ظهور آگاهی های تازه ای نسبت به نقش مردم در اداره زندگی، اداره جامعه و ساختار زندگی عمومی در ایران شد و به ظهور طبقه متوسط شهری جدیدی انجامید که معادلات جامعه سنتی را به هم ریخت و ارزش های کهنه و نو را در قلمرو اخلاق، ساختار قدرت، ذوق هنری و شکل های ادبی و زبان رویارویی هم قرار داد. در این میان داستان واقع گرا که مولود جامعه شهری جدید بود پدیدار شد. ادبیات اجتماعی و سیاسی مشروطه، ذهنیت مردم شهرهای بزرگ بویژه پایتخت را از جانب آرمان های ماوراءی به سوی زندگی زمینی و انسان مدار سوق داد و با پیدایش روزنامه ها نثر فارسی به سوی سادگی و واقعیت نگاری حرکت کرد. حتی در شعر مشروطه، زبان واقعگرا بر زبان استعاری و سمبولیک و ذهنیت واقعی بر نظامی تخیلی شعر غلبه کرد، چدان که شعر مشروطه، نیز میراث سنگین، تخیلات و ذهنیات انتزاعی را فرونهاد و به جانب واقعیت و عقلانیت نقادانه گرایید. این تحول نتیجه پیوند ادبیات با واقعیت بود. روزنامه نگاری تکوین نوشتار واقع گرا را شدت بخشید و توجه رونامه نگاران ایرانی با واقعیت های حاد اجتماعی آنها را به سوی نگارش داستان های اجتماعی در قالب پاورقی های روزنامه ای کشاند و بدین صورت رمان واقع گرا که حماسه جامعه بورژوا شمرده می شود. همزمان با شکل گیری طبقه بورژوای نوین دولتی در ایران پا به عرصه ادبیات نهاد. این مقاله زمینه های شکل گیری رمان ریالیستی فارسی از دوران مشروطه را براساس ن گرشی تاریخ ادبی نشان داده و روند حرکت زبان فارسی به سوی واقع گرایی و تولد داستان ریالیستی از متن روزنامه نگاری را دنبال می کند. اهم مطالب مورد بحث از این قرار است: نوشتار سیاسی عصر مشروطه و واقع گرایی اجتماعی، روزنامه نگاری و ریالیسم، گذار از رمان تاریخی به رمان اجتماعی، زبان و واقعیت اجتماعی، پیشگامان ریالیسم انتقادی، درونمایه غالب بر آثار، ریالیستی، نقص رمان واقع گرای اولیه. در پایان برخی از رمان های واقع گرای فارسی تا سال 1320 آمده است.

Keywords:

ریالیسم فارسی , روزنامه نگاری , رمان واقع گرا