سودابه محمدی - گروه مدیریت آموزشی ، دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاد اسلامی ،سنندج ،ایران
فردین باتمانی - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران

نظریه سوال- پاسخ شامل خانوادهای از مدلهای ریاضی است که روابط تابعی بین متغیرهای مشاهدهپذیر و سازه های صفات زیربنایی این متغیرها را نمایش میدهد که بسیاری از روانسنجان قرن معاصر به آن پرداختهاند. در منابع گوناگون چندین پیشفرض برای مدلهای نظریه سوال-پاسخ مطرح شده است که در تمامی آنها تکبعدی بودن و استقلال موضعی مهمترین و اساسیترین مفروضه ها معرفی شده اند. تک بعدی بودن به این معنا است که همه سوالات آزمون فقط یک حوزه توانایی یا دانش را اندازه بگیرد. مفروضه استقلال موضعی بیان میکند که پاسخ های آمودنی ها به سوالات آزمون از لحاظ آماری مستقل از یکدیگرند اگر و فقط اگر سطح توانایی آزمودنی به عنوان عامل اصلی به حساب آید. اگر این پیش فرض برقرار باشد عملکرد آزمودنی نباید تحت تاثیر پاسخهای خوب یا بد او در دیگر سوالات باشد. نظریه سوال- پاسخ به جای تاکید بر نمرات کل آزمون, بر پاسخ های آزمودنی ها به تک-تک سوال های آزمون تکیه میکند. در نظریه سوال- پاسخ با استفاده از مدل های ریاضی میتوان احتمال پاسخ درست به یک سوال آزمون را به عنوان تابعی از توانایی آزمون شونده به حساب آورد و همچنین برخی ویژگی های سوال را پیش بینی کرد. ویژگی هایی که برای سوالها یا ماده های آزمون بدست می آیند به نوع مدل یا الگوی نظریه سوال-پاسخ وابسته اند. مدلهای نظریه سوال-پاسخ میتوانند نمره های دو مقولهای و چند مقوله ای را تحلیل کنند بشکلی که طبقه بندی نمره ها میتواند منظم یا نامنظم باشند. هماینک فعالیت های آزمون سازی و اندازهگیری در زمینه های مختلف -از پیشرفت تحصیلی گرفته تا سنجش نگرشها و...-در آمریکا و اروپا و براساس مدلهای جدید (IRT) بررسی و ساخته میشود. معلمان هرچند در محدودهء کلاس درس به ظاهر کمتر میتوانند از مدل های اندازه گیری بهره ببرند اما اطلاع از مبانی نظری طراحی، اجرا و تجزیه و تحلیل آزمونهای پیشرفت تحصیلی و یافته های جدید، بینش و بصیرت بهتری در مورد یکی از وظایف مهم معلمان-یعنی سنجش محصلان-در اختیار آنها قرار میدهد. در این مقاله سعی میشود بیشتر این نظریه تشریح شود .

نظریه سوال- پاسخ ، نظریه کلاسیک ،اندازه گیری خصیصه مکنون، منحنی ویژگی سوال،پارامترهای سوال