زهرا نورانی - دانشجوی کارشناس ارشد مهندسی معماری،گروه معماری، واحد پردیس دانشگاه آزاد اسلامی،پردیس ایران
حدیثه کامران کسمایی - عضو هیات علمی تمام وقت، گروه معماری، واحد پردیس دانشگاه آزاد اسلامی،پردیس ایران
فهیمه معتضدیان - عضو هیات علمی تمام وقت، گروه معماری، واحد پردیس دانشگاه آزاد اسلامی،پردیس ایران

ایران پهناور دارای تنوع اقلیمی بالیی می باشد؛ که از شمال تا جنوب کشور،به تدریج با مناطق آب و هوایی متفاوتی را دارد. ساباط به عنوان یک عنصر اقلیمی و سازه ای شناخته شده در معمای بومی ایران مطرح می باشد؛ که عمده ترین کاربری آن به عنوان سایه انداز مطرح شده است. امروزه سازه هایی از قدیم به جای مانده است که شاید همانند صورت ابتدایی خود در این ساخت و سازه کاربری ندارد، اما وجود آنها در شهرهای سنتی همواره مکمل بافت آن شهر بوده است و این در اقلیم های مختلف ایران دارای تفاوت هایی نیز می باشد. در این مقاله به بررسی تیپولوژی (گونه شناسی) ساباط های چهار شهر در اقلیم چهارگانه ایران که از جمله : اقلیم معتدل و مرطوب (نمونه موردی شهرانزلی)، اقلیم گرم و مرطوب (نمونه موردی شهر دزفول)، اقلیم گرم و خشک (نمونه موردی شهر یزد) و اقلیم کوهستانی (نمونه موردی آذربایجان پرداخته می شود. عوامل اقلیم و فرهنگ و اجتماع در شکل گیری اجزا و عناصر شهری نقش قابل ملاحظه ای دارند که از این بین، عامل اقلیم در شکل گیری معابر سرپوشیده (ساباط) در شهرهای هر ناحیه نقش مهمی را ایفا کرده است.ساباط دارای انواع مختلف می باشد. با توجه به ویژگی خاص هر منطقه ساباط در آن منطقه گذاشته می شود، که تفاوت اعظم این عنصر را در فرم سقف و تک تک اعضای ودر بحث سازه ای نیز می توان دید. ساباط در مهار نیوری افقی زلزله بیشتر آشکار می شود.

ساباط ،عملکرداقلیم ساباط ، ،تیپولوژی شکلی و عملکردی ساباط ،تقسیمات اقلیمی ایران