جواد نجفی کلیانی - دانشجوی کارشناسی رشته علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، واحد بجنورد
محمد میرازده آبگرمی - دانشجوی کارشناسی رشته علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، واحد بجنورد
محمد صالحی نیا - دانشجوی کارشناسی رشته علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، واحد بجنورد

در شناخت جغرافیای ممالک اسلامی و ازجمله دریاهایی که در قلمرو اسلام و به ویژه ایران واقع شده بودند، آثار و متونبسیاری از جغرافی نگاران مسلمان برجای مانده است. ازجمله این آثار می توان مسالک و ممالک اثر ابراهیم بن محمد،ابواسحاق کرخی (م 346 . ق) را نام برد که از نخستین جغرافی نویسان ایرانی مسلمان بود. در این اثر که توسط یک مولفگمنام در قرن پنجم هجری ترجمه گردیده به نوبه خود به موقعیت خلیج فارس و دریای خزر اشاره شده است. در بسیاری ازمنابع جغرافیایی مربوط به مناطق اسلامی، خلیج فارس با نام های دیگری مانند دریای پارس، بحر پارس و ... و دریای خزر باعنوان های دیگری مانند دریای آبسکون، دریای گرگان، دریای دیلم و ... اشاره شده است. این متون علاوه بر ارزش جغرافیاییازنظر تاریخی، سیاسی، نظامی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ... برای قلمرو اسلام و ایران اسلامی دارای اهمیت هستند و بایدبه طورجدی مورد بررسی قرار گیرند تا ارزش آنها بیشتر آشکار شود. مسالک و ممالک ازجمله متون اوایل قرن چهارمهجری است که برای بررسی جغرافیایی بسیاری از مناطق ایران در آن عهد دارای اهمیت اساسی است و در این تحقیق با هدفشناخت موقعیت خلیج فارس و دریای خزر در آن مقطع که این اثر تالیف گشته است، مورد بررسی قرار می گیرد.

جغرافیا، جغرافیای تاریخی، خلیج فارس