مهدی صمدی کوچکسرایی

گذشتگان ما بر این باور بوده اند که آینده چیزی شبیه گذشته است. اما امروزه با نگاهی سطحی به رشد سرعت تغییرات و پیشرفت ها در حوزه های مختلف متوجه می شویم که دیگر آینده امری متفاوت با گذشته است. انسان از دیرباز آرزوی تصرف در طبیعت و تغییر آن مطابق با میل خود را در سر پرورانده است، و همواره به دنبال ابزارهایی بوده است که بتواند به این مهم نایل گردد. یکی از این ابزارها، آینده پژوهی است که به انسان فرصت می دهد که آینده را به کنترل درآورده و بتواند آن را به گونه ای دلخواه معماری نماید. آینده پژوهی می آموزد که چگونه می توان در برابر هجمه های تغییرات سرسام آور و آشوبناک غافل گیر نشد و در مصاف با آینده ی مبهم کمترین ضرر و بیشترین منفعت را به چنگ آورد. این دانش در ابتدای شکل گیری خود نگاهی مفعولانه به آینده داشت و صرفا به گمانه زنی درباره ی رخداد تحول ها و پیشرفت های آتی می پرداخت. اما امروزه از آینده پژوهی انتظار می رود پا را فراتر برده و با نگاهی فاعلانه به آینده بستر لازم برای طراحی و ساخت هوشمندانه ی آینده را فراهم نماید. هدف اصلی این مقاله معرفی اجمالی چیستی، چرایی و چگونگی دانش و معرفت آینده پژوهی است. این مقاله تاریخچه شکل گیری، اهداف، اصول موضوعه، روش ها و ... را به نحوی مرور می کند که شمایی کلی از آینده پژوهی ارایه شود. اما باید توجه داشت دانش آینده پژوهی به مثابه دوچرخه سواری است . دوچرخه سواری را نمی توان از روی کتاب و مقاله آموخت، راه یاد گرفتن آن قیام به عمل است . تنها راه فراگیری دانش آینده پژوهی نیز درگیر شدن در فرایندهای عملی این دانش است.

آینده پژوهی، آینده اندیشی، آینده، آینده نگاری، پیش بینی