حسین سرگزی - دانشجوی دکترای بیابان زدایی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان و رییس اداره مهندسی و مطالعات اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری سیستان و بلوجستان
محمدرضا بارانی زاده - کارشناس ارشد بیابانزدایی و رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان هیرمند
محمد طاهری - کارشناس ارشد مرتعداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری سیستان و بلوجستان

ساکنان مناطق بیابانی با درک شرایط و متناسب با محدودیت های اقلیمی، خاک، زمین، آب و مسایل اجتماعی اقتصادی و فرهنگی به فنونی برای سازگای و بقا در شرایط نامناسب محیطی دست یافته اند. شیوه های توسعه و حفاظت منابع آب و خاک که بصورت سنتی توسط خود مردم کسب شده و به اجرا درآمده است را می توان به عنوان دانش بومی مورد شناسایی قرار داد. منطقه سیستان در شمال استان سیستان و بلوچستان دارای تمدنی چند هزار ساله است و در طول تاریخ خود فراز و نشیب زیادی را طی کرده است. از جمله خطرات محیطی این سامان وزش بادهای شدید تابستانه ( 120 روزه) و حرکت ماسه های روان به سمت تاسیسات اقتصادی و اماکن زیستی است که همه ساله خسارات زیادی را متوجه عرصه ها و ساکنان می نماید. بهره گیری از بادهای دایمی تابستانه با احداث خارخانه و انجام عملیات کشاورزی همچنین مقابله با حرکت ماسه های روان با بستن بادشکن غیر زنده(تنگ) روی تپه های ماسه ای، پاشیدن گل یا خاک رس روی تپه های شنی ( خاک زدن یا دم دادن ریگ) و قرق عرصه هایی در راستای حرکت ماسه های روان با عنوان زول برای کند یا متوقف کردن حرکت ماسه های روان از جمله ابتکارات مردم این سامان می باشد. در این مقاله ضمن تشریح این روش ها، ضرورت ترویج آن با توجه به سازگاری با محیط زیست، سهولت اجرا و...، مورد بحث قرار خواهد گرفت.

سیستان، بیابان، تپه های ماسه ای، دانش بومی، تنگ