پیش بینی اثرات اقتصادی سناریوهای مدیریت کاربری اراضی زراعی آبخیز چهل چای استان گلستان

مدیریت و بهره برداری بی رویه از زمین، به ویژه کشت متوالی گیاهان زراعی در اراضی کشاورزی آبخیزها سبب کاهش بازده اقتصادی این اراضی شده است. تجدید نظر در کاربری اراضی زراعی یکی از راه کارهای مناسب برای بهبود درآمد بهره برداران در آبخیزها می باشد. در مطالعه حاضر در آبخیز چهل چای به منظور بررسی اثرات تغییرات کاربری اراضی زراعی بر درآمد بهره برداران از رویکرد مبتنی بر سناریوسازی استفاده شده است. آبخیز چهل چای (مساحت حدود 257 نیلومتر مربع) از سرشاخه های رودخانه گرگانرود، در شرق استان گلستان قرار دارد. در راستای اهداف مدیریت یکپارچه حوضه آبخیز به لحاظ مشکلات اقتصادی و اجتماعی حاکم بر آبخیز مورد مطالعه از بین چند بعد اقتصادی، اجتماعی، اکولوژیک و بیوفیزیکی، تنها بر اثرات اقتصادی ناشی از اجرای چهار فعالیت مدیریتی تراسبندی، آگروفارستری، احداث باغ و کشت علوفه تاکید شده است. بر اساس قواعد تدوین سناریو، 16 سناریوی مدیریتی لحاظ گردید و هزینه های متغییر و سود ناخالص هر سناریو در یک افق برنامه ریزی 50 ساله محاسبه شد. برای انتخاب سناریو یا سناریوها برتر از تکنیک تصمیم گیری چندمعیاره استفاده شد. نتایج نشان می دهد سناریوهای برتر به ترتیب شامل: سناریو 7 (آگروفارستری و احداث باغ)، سپس سناریوهای 3 (احداث باغ)، 13 (تراسبندی، اگروفارستری و علوفه کاری)، 11 (تراسبندی و علوفه کاری) و نیز سناریوی 12 (احداث باغ و علوفه کاری) می باشند. اما نکته قابل توجه اینکه سناریوی 3 (احداث باغ) به تنهایی موجب افزایش سود ناخالص حوضه معادل چندین برابر وضعیت موجود می شود و در تمامی سناریوهای برتر یکی از ارکان اصلی افزایش درآمد به شمار می رود. به طور کلی به کمک رویکرد سناریوسازی استفاده شده در این مطالعه برنامه ریزان و کلیه بهره برداران آبخیز قادر خواهند بود تا با پیش بینی نتایج اقدامات مختلف مدیرتی بر اساس اولویت ها و محدودیت های موجود قبل از انجام هر گونه فعالیتی و تحمل هزینه و پیامدهای احتمالی ناخواسته، به انتخاب برترین سناریوها در بین سناریوهای ممکن نایل شوند. ترویج و گسترش سناریوهای مدیریتی برتر در حوضه مورد بررسی می تواند موجب کاهش فقر و افزایش توان مالی بهره برداران حوضه گردد.

Keywords:

سناریوهای مدیریت کاربری اراضی , سود ناخالص , هزینه های متغییر , حوضه آبخیز چهل چای مینوشت