مقدمه ای بر سونوگرافی قفسه سینه

مقدمه: علی رغم استفاده وسیع از سونوگرافی در حوزه های مختلف علم پزشکی از نیمه دوم قرن بیستم میلادی به بعد، استفاده ازآن در بررسی بیماریهای ریوی محدود به فضای پلورال و پلورال افیوژن بوده است. در طی سال های اخیر و با تحقیقات انجام شدهتوسط Targhetta و Lichtenstein در دهه 1990، دوره جدیدی از استفاده از اولتراسونوگرافی در تشخیص بیماری های قفسه سینه آغاز شد. بر خلاف رادیوگرافی قفسه سینه- که اساس ایجاد تصویر در عبور یا جذب اشعه X از بافت و تاثیر آن بر فیلم (نگاتیو)می باشد- در سونوگرافی – امواج صوت – عارضه ایی برای بدن ایجاد نمی کند. به همین دلیل می توان جهت کنترل درمان یاوضعیت بیماری مکررا از آن استفاده کرد. خوشبختانه با پیشرفت تکنولوژی، دستگاه های سونوگرافی از حالت بزرگ، پیچیده و غیرقابل حمل به دستگاه های کوچک، ساده و پرتابل تغییر کرده است. از این دستگاه های پرتابل می توان در تشخیص و ارزیابی موارداورژانسی بیماری ها نظیر مایع داخل شکم، تامپوناد، پنوموتوراکس و ... استفاده کرد و این مساله باعث کسب جایگاه ویژه ای برای سونوگرافی در ICU، اورژانس و outpatient شده است. سونوگرافی قفسه سینه (TUS) (Thoracic Ultrasonography) نمی تواند جایگزینی برای روش های تصویربرداری باشد ولی با توجه به safety و قابلیت تکرار آن می تواند باعث بهبودی روش های تشخیص (کمک در جهت انجام پروسیجرهای تشخیصی) و افزایش سرعت در تصمیم گیری های بالینی باشد. ارزیابی بیماری هایپلورال، بیماری های پارانشیمال، ارزیابی عملکرد دیافراگم، کمک در بیوسپی پلورال و توده های چسبیده به قفسه سینه همه از مواردیهستند که سونوگرافی در آن ها کمک کننده است.اصول فیزیکی سونوگرافی: هر دستگاه سونوگرافی، دو جزء اصلی دارد: بخش تولید صوت و بخش تولید تصویر. تولید صوت توسطتشخیص (کمک در جهت انجام پروسیجرهای تشخیصی) و افزایش سرعت در تصمیم گیری های بالینی باشد. ارزیابی بیماری هایپلورال، بیماری های پارانشیمال، ارزیابی عملکرد دیافراگم، کمک در بیوسپی پلورال و توده های چسبیده به قفسه سینه همه از مواردیهستند که سونوگرافی در آن ها کمک کننده است.اصول فیزیکی سونوگرافی: هر دستگاه سونوگرافی، دو جزء اصلی دارد: بخش تولید صوت و بخش تولید تصویر. تولید صوت توسط کریستال های پیزو الکتریک صورت می گیرد. در نتیجه عبور جریان الکتریسیته از کریستال ها و بازآرایی (rearrangement) بارهای مثبت و منفی به صورت متناوب با تغییر قطب مثبت و منفی، ابعاد کریستال ها تغییر می یابد. این پدیده باعثcompression- decompression هوای مجاور می شود که به دنبال آن امواج اولتراسوند ایجاد می گردد. امواج تولید شده از 2 تا 20 مگا هرتز فرکانس داشته و به مراتب بالاتر از حد شنوایی انسان می باشد (20000Hz 20)، سرعت امواج اولتراسوند بستهبه محیط و دانسیته اجسام متفاوت است (از 330m/s در هوا تا 5090/m/s در اجسام فلزی) در صورتی که این امواج از یک محیط وارد محیط دیگر با دانسیته متفاوت (از محیط اول) شود، چند حالت ایجاد می شود، قسمتی انعکاس دادهمی شود، قسمتی به داخل محیط بعدی نفوذ می کند، بخشی می شکند و بخشی جذب آن محیط شده، تبدیل به گرما می شود. امواجبرگشت داده شده اگر به کریستال پیزوالکتریک برسد باعث تغییر ابعاد آن شده و الکتریسیته تولید می کند، هر چه مقدار انعکاسبیشتر باشد تغییر ابعاد کریستال بیشتر بوده لذا الکتریسیته بیشتری تولید می کند و آن هم به صورت طیفی از نقاط سیاه تا سفید درصفحه نمایش نشان داده می شود. در واقع تولید صوت تبدیل انرژی الکتریکی به مکانیکی و تولید تصویر تبدیل انرژی مکانیکی بهالکتریکی است.سونوگرافی در بیماری های ریوی: با توجه به این که 99 درصد امواج اولتراسوند در ریه سالم نفوذ نمی کند، لذا رویت بافت ریه ودرگیرهای داخل ریوی که تماسی با پلور ندارند امکان پذیر نیست.