صادق هدایتی - کارشناس ارشد علوم اقتصادی دانشگاه پیام نور

هدف اصلی این مقاله بررسی دهک های مختلف هزینه ای در وصول مالیات بر ارزش افزوده در ایران طی سال های 1390-1394 و سپس ارایه الگویی برای سالهای بعد است. از این رو، با توجه به ویژگی های مالیات بر ارزش افزوده در حال اجرا در ایران برای پیش بینی میزان مالیات بر ارزش افزوده در ایران از روشی دو مرحله ای و مبتنی بر اطلاعات بودجه خانوار استفاده شده است. بدین منظور ابتدا با استفاده از سیستم تقاضای تقریباا ایده آل و روش دادهای تابلویی، مخارج پولی صرف شده روی گروه های کالیی مشمول مالیات بر ارزش افزوده درهردهک 1380-1389 با استفاده از روش رگرسیون (معادلات) ظاهرا نامرتبط (SUR) برآورد و سپس برای سال های 1390-1394 پیش بینی شده است. پس از برآورد الگوی مذکور و به دست آوردن مخارج مصرفی خانوار برای گروه های کالایی مختلف و پیش بینی آن براساس تغییرات قیمتی سال های 1390-1394، مالیات بر ارزش افزوده قابل وصول در این سالها با تبیین نرخ های مالیاتی، پیش بینی شده است. نتایج بیانگر این است که متوسط سهم سه دهک پردآمد جامعه از مخارج کل چیزی در حدود 60 درصد و متوسط سهم سه دهک پایین جامعه از مخارج کل 10 درصد می باشد. متوسط سهم مالیاتی سه دهک پردرآمد جامعه 80 درصد و سه دهک پایین جامعه کمتر از 5 درصد است. در واقع سهم عمده درآمد خانوارهای کم درآمد صرف کالاهای معاف و ضروری مانند خوراکی و آشامیدنی ها ،آب وبرق و سوخت و ... شده بنابراین سهم کمتری در پرداخت مالیات دارند و خانوارهای پردرآمد جامعه بیشتر از کالاهای لوکس مانند خدمات گردشگری و رستوران، اثات منزل، پوشاک ،حمل و نقل هوایی و ... و سهم بیشتری در پرداخت مالیات دارند.

پیش بینی مالیات بر ارزش افزوده ، سیستم تقاضای تقریبا ایده آل، داده های تابلویی