فاطمه نیک خو - دکتری روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
سعید حسن زاده - دانشیار گروه روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، عضو تیم کاشت حلزون شنوایی ایران، تهران، ایران
غلامعلی افروز - استاد تمام گروه روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
ولی الله فرزاد - دانشیار گروه روانشناسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

هدف: با توجه به اهمیت مداخله به هنگام و نقش تعاملات اولیه والد کودک در رشد زبان، مهارت های ارتباطی و قابلیت های اجتماعی هیجانی کودکان ناشنوا تدوین برنامه توانبخشی خانواده محور با هدف توانمندسازی والدین به عنوان درمانگر اصلی ضروری است.روش بررسی: با استفاده از نمونه گیری هدفمند 62 نفر از کودکان ناشنوای شدید به بالای زیر 2 سال که یا تحت عمل کاشت حلزون شنوایی قرار گرفته بودند و یا کاندید دریافت کاشت حلزون شنوایی بودند انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و شاهد قرار گرفتند. آزمودنی های گروه آزمایش از برنامه جامع توانبخشی خانواده محور بهره بردند. برای بررسی مهارت های ارتباطی و اجتماعی هیجانی از ابزارهای آزمون طبقه بندی عملکرد شنیداری ( Categories of Auditory Performance; CAP )، نیمرخ مقیاس رشدی رفتار نمادین و ارتباط/ سیاهه کودک نوزاد Communication and Symbolic Behavior Scale Developmental Profile/infant toddler checklist; CSBSDP و پرسشنامه سنین و مراحل اجتماعی – هیجانی ( Ages and Stages Questionnaire- Social Emotional; ASQ SE ) استفاده شد. یافته ها: تحلیل داده ها به روش تحلیل واریانس دو عاملی با اندازه گیری مکرر حاکی از آنست که برنامه جامع توانبخشی خانواده محور در افزایش نمرات مهارت های ارتباطی و اجتماعی هیجانی کودکان ناشنوای شرکت کننده در پژوهش موثر بوده است. همچنین در مرحله پیگیری نیز اثربخشی این برنامه بر متغیرهای وابسته پژوهش پایدار است. نتیجه گیری: نتیجه پژوهش حاضر حاکی از تاثیر برنامه جامع توانبخشی خانواده محور بر رشد مهارت های ارتباطی و اجتماعی هیجانی در کودکان ناشنوا میباشد. لذا کاربرد این برنامه در مراکز توانبخشی کودکان ناشنوا توصیه می شود.

برنامه جامع توانبخشی خانواده محور، مهارت های ارتباطی، مهارت های اجتماعی هیجانی، کودکان ناشنوا