رابرت گلیو
مجید منتظرمهدی - کارشناس ارشد فرهنگ های مسلمان، موسسه مطالعات تمدن های مسلمان دانشگاه بین المللی آقاخان لندن

این مقاله شمای کل یای از پژوهش های اخیر در مورد تاریخ متقدم اسلام شیعی رابا توجه ویژه به شیعه اثناعشری یا امامی ارایه می دهد. تحقیقاتی که در اینجا بررسیمی شود دو دوره را پوشش می دهند. اول دوره ای که از ظهور اسلام در قرن هفتم میلادیآغاز و به تحکیم مهم ترین گروه شیعی یعنی امامیه می انجامد. تاریخ دقیق تحکیم،موضوعی مورد وفاق بین محققان نیست ولی قدیمی ترین تاریخ مربوط به دوره اماممحمد باقر (و. 732) و دیرترین تاریخ مربوط به دوره جدایی جماعت اسماعیلی ازامامی پس از وفات امام جعفر صادق (و. 765) است. دومین دوره دور ه ای استبین همین دوره تحکیم تا ظهور بدن هی نوشتاری پابرجایی از اصول عقاید امامی درپایان قرن دهم میلادی. این دوره که حدود 350 سال طول کشیده، سازنده مرحله شکل گیری اسلام شیعی است. با پایان این دوره، دست های از نسخه های بدیلاسلام شیعی ایجاد شد که در گذر تاریخ تا به امروز دوام آورده اند. نسخه های دیگری از تشیع که در ادبیات تاریخی و اعتقادی این دوره توصیف شده اند، یا از بین رفته اند یا در فضای سیاسی دوره متقدم اسلامی حمایت از آنها کم کم رنگ باخته است.در پایان قرن ده میلادی، گروه های فرقه گرای شیعی که از تندباد حوادث سه قرنگذشته جان سالم به در برده بودند، پایه و اساس مظاهر تشیع در دوره های کلاسیک،کلاسیک متاخر و اسلام مدرن قرار گرفته اند.