سیدامیرحسین مرتضوی - دانش آموخته کارشناسی ارشد، دانشکده مهندسی حمل ونقل، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران
میثم اکبرزاده - استادیار، دانشکده مهندسی حمل ونقل، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران

مقاله حاضر به توصیف و توسعه روش محاسبه میزان برقراری عدالت در توزیع خدمات حمل ونقل همگانی در عرصه شهریمی پردازد. به این منظور، با تلفیق دسترسی و تحرک، مفهوم توان اتصال (connectivity power) به عنوان منفعت اصلی حاصلاز سامانه حمل ونقل همگانی برای شهروندان معرفی و محاسبه شده است. میزان اتصال یک ایستگاه تابعی از ویژگی های کارکردی(فرکانس، سرعت، تعداد ایستگاه تا پایان خط) خطوط گذرنده از آن است. عدالت عمودی نیز به عنوان رویکردی متناسب باذات مساله انتخاب و شرح داده شده است. عدالت عمودی بمعنی توزیع منافع حمل ونقل همگانی در پهنه شهری بر اساس میزاننیاز شهروندان است. تعداد افراد ساکن فاقد خودروی شخصی بعنوان شاخص نیاز یک ناحیه ترافیکی به خدمات حمل ونقلهمگانی در نظر گرفته شد. ضریب همبستگی رتبه ای اسپیرمن برای سنجش وضعیت هر ناحیه و ضریب جینی برای سنجشوضعیت کلی شهر مورد استفاده قرار گرفتند. سپس وضعیت توزیع تسهیلات حمل ونقل همگانی با توجه به نیاز ساکنین هر ناحیهدر سه مقطع زمانی سال پایه (وجود خطوط عادی اتوبوس متناظر با وضعیت 5 سال قبل اصفهان)، سال فعلی (وضعیت موجودفعلی شهر اصفهان شامل سامانه ی اتوبوسرانی، خط یک BRT و ایستگاه های فعال در بخشی از خط 1 مترو) و سال افق (5 سالآینده، تکمیل پروژه های BRT و بهره برداری کامل از خط یک مترو) مورد ارزیابی قرار گرفت. به این منظور نواحی شهری برحسب میزان ارایه توان اتصال و نیز میزان نیاز مرتب شدند و این دو فهرست برای هر مقطع زمانی مورد مقایسه قرار گرفت.نتایج حاکی از آن است که اگر چه در وضعیت موجود شرایط بهتر از سال پایه است، وضعیت با عدالت فاصله معنی داری دارد.تکمیل خطوط اتوبوس تندرو و خط 1 مترو باعث بهبود معنی دار شرایط از منظر توازن عرضه و تقاضا خواهد شد اما ضریبجینی را بهبود نخواهد داد. همچنین نواحی دارای اولویت برای توسعه خدمات تعیین شدند.

توان اتصال، حمل ونقل همگانی، ضریب جینی، ضریب همبستگی، عدالت اجتماعی