رضا یاری
محسن پادیاب

مراتع منبع اصلی تولیدات دامی در ایران است، که با مساحتی حدود 85 میلیون هکتار، سالانه مورد استفاده 60 میلیون واحد دامی قرار می گیرد. منافع غیر مستقیم آن شامل گیاهان دارویی و صنعتی، حفاظت خاک، کمک به نفوذ باران و تغذیه سفره های آب زیرزمینی، جلوگیری از کاهش سریع حجم مفید دریاچه سدها و در نتیجه کاهش خسارت سیل و غیره می شود که به مراتب از منافع مستقیم مرتع بیشتر است. توسعه پایدار مراتع مستلزم شناخت و استفاده درست از منابع آن از جمله منابع آبی مراتع می باشد. بهره وری حداکثر دام از علوفه مرتع، به مقدار آبی (مستقیم یا غیر مستقیم) که در اختیار دام قرار می گیرد، بستگی دارد. تنها در صورت وجود آب کافی و مناسب است که دام می تواند از علوفه مرتع حداکثر استفاده را داشته و به مرتع آسیبی وارد نشود و از این طریق حداکثر فراورده دامی تولید شود. به دلیل محدودیت منابع آبی قابل شرب در مناطق خشک و نیز حساسیت و شکنندگی اکو سیستم های مرتعی این مناطق، استفاده بهینه و به طور کلی مدیریت منابع آبی در این نواحی، بیش از هر منطقه دیگر ضروری می باشد. برای بهره بردای بهینه از منابع آبی در مناطق خشک باید مواردی از جمله : مقدار و کمبود منابع آبی، پراکنش منابع آب، احداث آبشخور و توسعه منابع آبی، نیاز روزانه نوع دام استفاده کننده از مرتع، کیفیت آب موجود از نظر شوری، اسیدیته، نیترات، سولفات و وجود جلبک و مواد آلاینده، دفعات شرب با توجه به نوع و نژاد دام موجود، فاصله منابع آب شرب دام، وضعیت، گرایش و کیفیت علوفه موجود در مرتع، فصل سال و شرایط آب و هوایی، را به نحو شایسته ای مدیریت کرد. هدف این مقاله ارائه راهکارهای مؤثر مدیریتی از منظر آب، جهت رسیدن به بهره وری بهینه از مراتع مناطق خشک می باشد.

مدیریت منابع آب، توسعه پایدار، مرتع، مناطق خشک