امیرحسین هاتفی اردکانی - دانشجوی کارشناسی ارشد کویرشناسی دانشگاه سمنان
ارش ملکیان - استادیار دانشگاه تهران

فن استفاده و بهره برداری از قنات به عنوان یکی از کارامدترین روش های استحصال آب از گذشته های خیلی دور تا کنون در ایران می باشد که با وجود پیدایش روش های پیشرفته تأمین آب، کماکان ارزش و اعتبار خود را حفظ کرده است. بطور کلی قنوات نسبت به سایر روش های استحصال آب آسیب پذیری بیشتری دارند که این آسیب پذیری عمدتاً مربوط به دو دسته، یکی از عوامل طبیعی مثل خطر سیل و خشکسالی و دیگری خسارات ناشی از دخالت های انسانی می باشد. خسارات ناشی از سیل بیشتر موجب انهدام میله ها و ورود سیلاب ها و رسوبات به داخل قنوات و در نهایت مسدود شدن قنات شده و بروز خشکسالی های پی در پی موجب خشک شدن قنات می گردد. برای پیشگیری از خطرات سیل بایستی آن تعداد میله های چاه در بستر و حاشیه مسیل ها را به خوبی طوقه چینی کرد و آنها را با نصب درپوش غیرقابل نفوذ گرداند. با ایجاد سازه شتر گلو می توان از قنات هایی که در مسیر عملیات جاده سازی هستند محافظت نمود و با کف شکنی، لایروبی و مرمت، کول گذاری و سیمانی کردن جوی های در محدوده هرنج قنات و جلوگیری از حفر چاه های عمیق که جدی ترین خطر تهدید کننده قنات به شمار می رود، قنات را در برابر آسیب های ناشی از حوادث غیرمترقبه و دخالت های انسانی نگهداری نمود. این تحقیق سعی دارد آسیب ها و راه حل های محافظت و بهره برداری از این شیوه استحصال آب با ارزش را با رویکردی پایدار، بررسی کند.

قنات، آسیب پذیری، استحصال آب، شترگلو، کول گذاری، خشکسالی