نیکو شجاع نوری - کارشناسی ارشد پژوهش هنر از دانشگاه تهران

نماد درخت یکی از قدمیترین نقوشی است که مورد توجه بشر قرار گرفته و آن را در آثار هنری خویش به کار برده است. این نماد که بیشتر آن را به عنوان درخت مقدس و یا درخت زندگی می ستودند، از 3500 سال قبل از میلاد در نواحی بین النهرین و پس از آن ایران مورد توجه بوده است. حضور این نماد که با اشکال مختلف به کار گرفته می شده است، تا پس از ظهور اسلام نیز همچنین در آثار هنری به چشم می خورد، اما این بار نه به عنوان درخت زندگی و از دیدگاه اساطیری، بلکه در نقش آفریده با برکت خداوند، تسبیح کننده ذات اقدس الهی و نشانی از بهشت موعود از این نقش به کرات در تمام شاخه های هنری از جمله فرش استفاده شده است. در هنر فرش طرحهای درختی از جمله مهمترین و متنوع ترین شاخه های طراحی فرش است که در اشکال مختلف از جمله طرح محرابی درختی، طراحی شده است. اما به کارگیری نقش درخت درجایگاه محراب درجایگاه محراب مطمینا ازفلسفه ای برخوردار بوده است که میتوان برای بعضی ازاشکال آن تمثیلی ازبهشت دانست و برای بعضی دیگر تمثیلی ازموجودی تسبیح گر یعنی انسان چرا که تصویر درخت علاوه برآنکه برخلاف تصویر انسان مشمول ممنوعیت نقاشی درمکان نماز نمی باشد درعین حال با توجه به آیات قرانی موجودی تسبیح گر و مبارک است که میتواند جانشین خوبی برای نقش انسان درمکان محراب باشد بدین سان نمادی که زمانی برمهرهای سنگی جلوه گر شده است اینکه و پس ازهزاران هزار سال برفرش آن هم درجایگاه محراب رو به عرش الهی جلوه نمایی می کند

نقش گیاهان،درخت زندگی،فرش ایرانی،فرشهای محرابی درختی