مطالعه تطبیقی نقوش فرش سده نخست عصر صفوی با نگارگری همان دوره موردکاوی: مقایسه تطبیقی دو قالی

یکی از دوره های شکوفایی صنعت قالی ایران و گسترش بازرگانی آن به عصر صفوی و بهخصوص قرنهای دهم و یازدهم هجری قمری مربوط میشود. توجه بیشتر حکومت به مقوله هنر و هنرمندان و گسترش امکانات از یکسو، و توجه و رغبت سایر استادان هنر از جمله تذهیبکاران و نگارگران به طراحیهای زیبا و دقیق قالی در کنار پیشرفت صنعت رنگرزی از سوی دیگر، باعث شد که قالیبافی در آن زمان در زمینه هنر و صنعت، مقامی ویژه پیدا کند. حال سوال اصلی پژوهش این است که طراحان قالی ایران در مناطق جغرافیایی مختلف و در زمانهای گوناگون و در بافته های متنوع چه کسانی بودند و منبع اصلی الهام هنرمندان قالی در طراحی آن دوره چه بوده است فرضیه اصلی این است که نگارگران بزرگ برخی از قالیهای عصر صفوی را طراحی میکردند. با توجه به گستره موضوع، در این مقاله به روش تطبیقی دو نمونه از قالیهایی که از آن دوره باقی ماندهاند با نگاره های همان دوره مورد مطالعه گرفت. با بررسی آثار هنری به جا مانده از آن دوره، مشاهده میشود که اکثر هنرها، از جمله هنرهای سنتی و معماری، با یکدیگر قرابت نزدیکی داشتندکه نشا ندهنده مدیریت هنری واحد در نظام فرهنگی آن عصر بود و این مسیولیت به عهده نگارگران و معماران برجسته نهاده شده بود. توجه به مطابقت نگار ه ها با نقش مایه های قالی در همان دوره نشان میدهد به احتمال زیاد نگارگران بزرگی از جمله کما ل الدین بهزاد، آقامیرک اصفهانی و سلطا ن محمد عراقی و... در طراحی برخی از این قال یها دست داشته اند و قالی های نفیسی برای دربار صفوی مستقیما زیر نظر این استادان بافته شده است. و از طرف دیگر با تربیت طراحان قالی که این طراحان ادامه دهنده شیوه استادان خود بودند، به نوعی تاثیر غیرمستقیمی بر تحول نق شمایه های قالی در عرصه تولید و صادرات داشته اند. به طوری که طراحان قالی در مراکز تولیدی از آثار و طراحی های این استادان الهام می گرفتند.

Keywords:

قالی , نگارگری ایرانی , نقش مایه های حیوانی , نق شمایه های گیاهی , آقامیرک اصفهانی , سلطا ن محمد عراقی , عصر صفوی