جواد عباسی - دانشیار و عضو هیات علمی گروه تاریخ، دانشگاه فردوسی مشهد
بشری دلریش - استادیار و عضو هیات علمی گروه تاریخ، دانشگاه اراک
حمیده دانشجو - کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد

یکی از عرصه های پیوند زنان با سیاست و حکومت در تاریخ ایران، رابطه زنان عالم و سخنور با سلاطین و دربارها بوده است. در طول تاریخ، دربارها و سلاطین، حامیان اصلی سخنوران و دانشمندان بوده اند و اغلب زنانی هم که در این عرصه ها فعال بودند، میتوانستند راهی برای ارتباط با دستگاه سیاسی بیابند. این پیوند سیاست با علم و ادب در عصر حکومتهای ترک و مغول در ایران، در بانوانی همچون مهستی گنجوی، بیبی منجمه، فاطمه خراسانی بسیار شاخص است. مهستی گنجوی از زنان شاعره عصر سلجوقی است که به خاطر استعداد سرشارش، توانست به دربار راه یابد. بی بی منجمه یکی از چهره های درخشان عصر خوارزمشاهی است که به واسطه مهارتش در علم نجوم و پیش بینی های قابل قبولی که از طریق این علم، به ویژه در جنگها انجام داد، بسیار مورد احترام بوده است. فاطمه خراسانی، بانوی ایرانی تباری بود که توانست طی دوران سلطنت توراکینا خاتون، همسر اوگتای قاآن به دربار امپراطوری مغول وارد و صاحب نفوذ شود تا جاییکه وی، تمامی تلاش خود را به کار گرفت تا با یاری رساندن به ایرانیان، از قدرت مغولان و مسیحیان تحت حمایت آنان در دستگاه حکومتی بکاهد.بر این اساس در پژوهش حاضر، ضمن اینکه به معرفی مهستی گنجوی، بی بی منجمه و فاطمه خراسانی پرداخته شده است، تلاش شده تا با استفاده از منابع تاریخی موجود، همچنین نحوه راه یابی این بانوان به دربار و گاه نیز ارتباطشان با عرصه حکومت و سیاست مورد بررسی قرار گیرد.

زنان عالم و سخنور، مهستی گنجوی، بیبی منجمه، فاطمه خراسانی، دربار، حکومت-های ترک و مغول