سنجش سطح برخورداری عشایر استان های ایران با استفاده از فنون تحلیل عاملی وتحلیل خوشه ای

امروزه آگاهی از نقاط قوت و ضعف و نابرابری های موجود بین نواحی، نوعی ضرورت جهت ارایه طرح ها و برنامه ها به منظور برطرف نمودن نواقص به شمار میرود. جهت نیل به این مهم و شناسایی جایگاه مناطق نسبت به یکدیگر، استفاده از مدل ها و تکنیک های مختلف نقش مهم و اساسی دارد. رویکرد حاکم بر این پژوهش توصیفی- تحلیلی، علی و از نوع کاربردی- توسعه ای است که با هدف تحلیل فضایی و سطحبندی عشایر استان های مختلف کشور در زمینه برخورداری از شاخص های مختلف جمعیتی، اقتصادی و خدماتی صورت گرفته است. اطلاعات مربوط به شاخص های مورد بررسی برای دوره های ییلاق و قشلاق، از گزیده نتایج سرشماری اجتماعی- اقتصادی عشایر کوچنده کل کشور سال 1387 و مستندات مرکز آمار کشور جمع آوری شد. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و سطح بندی جوامع عشایری استان ها با استفاده از فنون تحلیل های عاملی و خوشه ای و ترسیم نقشه ها نیز با استفاده از نرم افزار ArcGIS انجام گرفته است. یافته های پژوهش نشان میدهد که توزیع امکانات و خدمات و سطح برخورداری بین عشایر استان های کشور، ناهمگون و نامتعادل است و اختلاف فاحشی بین عشایر کشور در زمینه برخورداری دیده میشود. در دوره ی ییلاقی استان گلستان با 1/33 امتیاز به عنوان برخوردارترین و خوزستان با امتیاز -0/72 به عنوان محرومترین استان عشایر ییلاقی کشور شناخته شدند. نتیجه ی به کارگیری تکنیک تحلیل عاملی، استان ها را در 5سطح بسیار برخوردار، برخوردار، نسبتا برخوردار، محروم و بسیار محروم قرار داد که در زیست بوم ییلاق حدود 40 درصد از استان ها 11 استان در سطح محروم و بسیار محروم، 36 درصد 10 استان در سطح برخوردار و بسیار برخوردار و 22 درصد 6 استان نیز در سطح نسبتا برخوردار جای گرفتند. در دوره ی قشلاقی استان زنجان با 0/777 امتیاز به عنوان برخوردارترین وخوزستان با امتیاز-0.927 به عنوان محروم ترین استان عشایر قشلاقی کشور شناخته شدند .براساس نتایج سطح بندی تحلیل عاملی در زیست بوم قشلاقی، حدود 45 درصد استان ها 13 استان در سطح برخوردار و بسیار برخوردار، 10 درصد استان ها ( 3 استان) در سطح نسبتا برخوردار و حدود 45 درصد استان ها ( 13 استان) نیز در سطح محروم و بسیار محروم قرار گرفتند . نتایج سطح بندی تحلیل خوشه ای و ترسیم نمودار دندروگرام نیز عشایر استان های کشور را در 5 گروه همگن طبقه بندی نمود که مقایسه نتایج دو تکنیک، نابرابری و عدم تعادل فضایی عشایر استان های کشور در هر دو زیست بوم قشلاق و ییلاق را کاملا تایید می کند. در پایان جهت رسیدن به تعادل فضایی عشایر کشور راهکارهای مکانی -زمانی بر اساس نظم و سلسله مراتب فضایی پیشنهاد گردیده است.

Keywords:

سطوح برخورداری , توزیع فضایی , عشایر ایران , فنون تحلیل عاملی و تحلیل خوشه ای