افشین سفاهن - استادیار گروه جغرافیای دانشگاه پیام نور تهران
مریم سعادت ور - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری- مسکن و بازآفرینی شهری

حاشیه نشینی در ایران بعد از اصلاحات ارضی (که ناشی از ترس آمریکا از وقوع انقلاب های دهقانی بود) مطرح شد و با برنامه ریزی های مبتنی بر الگوی سرمایه داری حاصل از ذهن برنامه ریزان غربگرا،(که توجه به عدالت اجتماعی را ناقض آرمانهای توسعه می دانستند) شدت یافت و در حال حاضر به بحرانی اساسی در شهرها مبدل شده، بحرانی که ریشه بخش عمده مخاطرات اخلاقی و اجتماعی شهرهاست. بحرانی که اگر نگرشی درست بر ما غالب شود و از نگاه به عنوان تهدید، به نگاه به عنوان فرصت مبدل شود آن گاه کلید حل آن را در دستان خود حاشیه نشینان می بینیم و صد البته باید حمایتی که سالها از آنان به ناحق دریغ شده بود را روا داشت، و با نگاهی مبتنی بر کرامت انسانی توانایی های آنان را درمدیریت و به سازی محل سکونتشان بارور ساخت و البته قطعا نباید از نظر دور داشت که ایجاد اشتغال و افزایش میانگین درآمدی در مبادی مهاجرت وکنترل نرخ رو به تزاید مسکن شهری می تواند کنترل کننده رشد این مناطق باشد.هدف اساسی پژوهش بررسی و تبیین عوامل موثر بر حاشیه نشینی در شهرهای بزرگ می باشد که جهت انجام مطالعات خود کلانشهر تهران را انتخاب نموده است. جمع آوری اطلاعات در این پژوهش به دو روش اسنادی کتابخانه ای و مطالعات میدانی انجام شده است.در روش میدانی از ابزار پرسشنامه استفاده گردیده است که حجم نمونه آن به روش تصادفی و نمونه گیری سهمیه ای تعداد 100 نفر برآورد گردیده است که به شکل تصادفی میان ساکنین محله حایه نشین فرحزاد در منطقه 2 کلانشهر تهران توزیع شده است . نتایج پژوهش نشان می دهد که عواملی مانند رشد سریع جمعیتی در شهرها، کاهش زمین و مسکن و افزایش قیمت آن، کمبود امکانات و خدمات، کمبود اشتغال و... از مهمترین عوامل شکل گیری محلات حاشیه نشین در این منطقه می باشند.

محله، حاشیه نشینی، شهرهای بزرگ، فرحزاد