مرتضی شجاری - دانشیار دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز

از نظر عده ای از عارفان مسلمان، علم بادآوری حقایقی است که روح آدمی پیش از تعلق به بدن و گرفتار آمدن در حجاب دنیا مشاهده کرده است. این امر در فلسفه افلاطون به نظریه تذکر شهره است و بر قبول تجرد روح، نوع خاصی از ارتباط روح و جسم، و تقدم روح بر بدن مبتنی است. پیامبران و اولیای الهی برای تذکر و به یادآوردن حقایق در حجاب درون آدمی، آمده اند. دلیل ارسال قرآن که لقب ذکر دارد، نیز همین است. سالک الى الله در نهایت سلوک و وقتی که از حجاب بدر آمد، به معرفت به خویشتن می رسد؛ معرفتی که معرفت به تمام حقایق و معرفت به پروردگار است. در این مقاله، اختلاف عارفان در این مورد با توجه به مبانی فکری و ذوقی آنها و تبیین و تحلیل نظریه تذکر یا یادآوری در عرفان اسلامی بررسی می گردد. پیش از توضیح این مطلب، اشاره ای به مبانی آن؛ یعنی، حقیقت روح ، ارتباط روح و بدن و تقدم روح بر بدن صورت گرفته است.

حقیقت روح، ارتباط روح و بدن، نظریه تذگر، عرفان اسلامی، معرفت نفس