هادی وکیلی - عضو هییت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
پریسا گودرزی - دانشجوی دکتری عرفان اسلامی، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
محبوبه امانی - کارشناس ارشد عرفان اسلامی

از جمله مراتب قوای نظری نفس، بنابر تقریر ابن سینا، قوه ای است که استعداد کسب معقولات را دارد و عقل هیولانی نامیده میشود و با مشکاه در آیه نور مطابقت میکند؛ در مسیری که نفس به یک قوه خاص استکمال می یابد و به کمال خاصی میرسد، که همانا حصول شهودی و حضوری معقولات بالفعل در ذهن است و مصداق نور علی نور در آیه است؛ از این کمال و قوه به ترتیب به عقل مستفاد و عقل بالفعل یاد میشود. سرانجام، عقل فعال است که عامل خروج از هیولانی بودن به بالملکه شدن و از بالملکه بودن به فعلیت تام است و مصداق نار در این آیه است. داراشکوه نور ذات را نوری میداند که به هیچ یک از حواس درنمی آید و درواقع، در ادراک نور ذات باصره، سامعه، ذایقه، شامه، و لامسه عین یکدیگر و یک ذات شوند و آن نور خداست. درخت زیتون اشاره ای به روح اعظم است.

مشکاه، مصباح، زجاجه، زیتونه، عقل فعال، عقل مستفاد، نور سیاه