رضا اکبریان - استاد گروه فلسفه و حکمت، دانشگاه تربیت مدرس
سیاوش اسدی - دانشجوی دکتری فلسفه، دانشگاه تربیت مدرس

این مقاله در تلاش است به این مسایل پاسخ گوید که: ملاصدرا و ویلیامسون چه راهکاری را برای پاسخ به مسیله اخبار از معدوم ارایه میدهند و نقاط اشتراک وافتراق این راهکارها چیست و بهعلاوه هریک از این راهکارها با چه چالشهایی روبروست. ویلیامسون برای حل این مسیله، ضمن تاکید بر مساوقت شیء وموجود، به وجود ضروری اشیا قایل میشود. به این نحو که جهت امکان رامربوط به صفات اشیا، از جمله وجود انضمامی آنها میداند، اما برای وجود منطقی اشیا، جهت ضرورت را درنظر میگیرد و اخبار از معدوم را درچهارچوب این نظریه تبیین میکند. ملاصدرا نیز مسیله اخبار از معدوم را با ارایه نظریه وجود ذهنی پاسخ میدهد. در این نظریه، که خود مبتنیبر نظریه وحدت تشکیکی وجود است، وجود ذهنی مرتبهای از حقیقت واحده وجود درنظر گرفته و بر انحفاظ ماهیت در ذهن و خارج تاکید می شود. پس، برای اخبار از معدوم باید معدوم خارجی به وجود ذهنی، که ماهیت مربوط به آن تجلی یا ظل همین وجود ذهنی است، موجود باشد، اما هریک از این راهکارها با چالشهایی روبروست. از جمله این که در ساختار فلسفی ملاصدرا، بحث از چگونگی تصورمعدومات مسکوت گذاشته شده است و انحفاظ ماهیت، در ذهن و خارج، بر مبنای وجودشناسی ملاصدرا غیر قابل توجیه است. از سوی دیگر، در دیدگاه ویلیامسون، وجود ضروری اشیا نمی تواند مبین واقعیت خارجی آن ها باشد ؛ اما علامه طباطبایی، به جای آن که همانند ملاصدرا، پاسخ به مسیله اخبار از معدوم را در دستگاه وجود و ماهیت مطرح سازد، آن را در دستگاه وجود و عدم سامان می دهد. به این نحو که واقعیت خارجی را همان وجود می داند که یا مطلق یا مقید به اعدام است و عدم، از باب توسع، از واقعیت خارجی انتزاع و موضوع گزاره ها قرار می گیرد. بنابراین، موضوع قراردادن اعدام در گزاره ها را یک فعالیت عقلی و در ارتباط با واقعیت، که می تواند چالش های پیش روی دیدگاه های ملاصدرا و ویلیامسون را برطرف سازد، مطرح می کند.

وجود ضروری، وجود ذهنی، عدم، ممکن غیر بالفعل، ملاصدرا،ویلیامسون، علامه طباطبایی