پریسا گودرزی - دانشجوی دکتری عرفان، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی

قونوی در تفسیر سوره فاتحه، هلیت مطلق حق، را عبارت از اطلاق انبساطی وجودکه عاری از هرگونه قید و ترکیب و کثرت است میداند. وجود حق از دیدگاه وی عبارت است از صرف وجود به طوری که نه کثرتی در آن اعتبار میشود و نه ترکیبی، نه صفتی و نه نعتی، نه اسمی و نه رسمی، نه نسبتی و نه حکمی، بلکه وجودش وجودی بحت است. فناری، شارح مفتاح، وجود بحت را به معنای وجود مطلق درنظر میگیرد یعنی وجودی که هیچگونه قیدی در آن اعتبار نمی شود هرچند میتوان آن را با قیود و بدون آنها اخذ کرد. این وجود بحت همان وجود ماخوذ بلاشرط است نه وجودی که مقید به قید اطلاق شده باشد. قونوی برای اثبات اینکه واجب الوجود، همان وجود مطلق است، پنج برهان اقامه کرده و سپس به طرح شبهات و انتقاداتی دست زده که بر این براهین وارد ساختهاند. امام خمینی نیز درتعلیقات خود بر مصباح الانس، درصدد پاسخ به شبهات برآمده، جز براهین اول تا سوم با براهین دیگر مخالفت دارد و آنها را اثبات کننده مدعا نمیداند و خطای آنها را ناشی از خلط مفهوم با مصداق و حمل اولی با حمل شایع صناعی یا خلط مفهوم ذهنی با حقیقت خارجی یا خلط وجود مطلق با مطلق وجود میداند.

وجود مطلق، مطلق وجود، صرف الوجود، وجود بشرط لا، وجود لابشرط