عزیز جشان نژاد - دانشجوی دکتری حکمت متعالیه، دانشگاه فردوسی مشهد، واحد بین الملل
عباس جوارشکیان - استادیار فلسفه اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد

در تفکر ملاصدرا و ابن عربی، از سه جنبه هستی شناسی، معرفت شناسی وانسان شناسی، می توان به اثبات وحدت وجود پرداخت، و می توان گفت این سه به نوعی در هم آمیختهاند. روح افکار ابن عربی، چیزی جز وحدت وجود نیست.وحدت وجودی که، مبنای آن، واقعگرایی، یا همان اصالت وجود مبتنی بر کشف، شهود و تجربه است.ملاصدرا نیز، با طرح اصالت وجود، راه را، برای وحدت موجودات عالم، باز کرد، و ما سوی االله را، چیزی جز شعاعها و پرتوهای نور حقیقی، و حقیقت وجود(ذات لایزال الهی) نمی داند. آنچه اصیل و یگانه است، همان هستی و ذات خداوند است. او، در عین پیروی و دفاع از دیدگاه ابن عربی در وحدت وجود، بر خلاف وی، که روش عقلی را در الهیات، نه کافی می داند و نه لازم، تلاشهایی برای عقلانیکردن آنچه ورای طور عقل است را، برای فهم عموم، انجام داده است. در این نوشتار، تلاش بر این است تا مبانی و سبک این دو حکیم و عارف الهی از سه جنبه مذکور، یعنی معرفت شناسی، هستی شناسی، و انسان شناسی، در شکل گیری نظریه وحدت وجود، بررسی و مقایسه شود.

ابن عربی، ملاصدرا، وحدت وجود، وحدت شخصیه وجود، تشان و تطور، کشف و شهود