رهام شرف - استادیار فلسفه اخلاق، دانشگاه زنجان
محمدرضا منصفی - کارشناسی ارشد فلسفه دین، دانشگاه مفید

در روانشناسی، شناخت شخصیت و اجزای آن نقش بنیادینی در درمان اخلالات روانشناختی دارد. از طرفی نفس شناسی نیز در بسیاری از نظریات اخلاقی مبنای شکلگیری فضایل اخلاقی است. از آنجا که نفس در نظریات اخلاق فلسفی اسلامی قرابت هایی با شخصیت در نظریات روان شناسی دارد، می توان از شباهت ها و تفاوت های نفس شناسی و شخصیتشناسی سراغ گرفت. نظریه شخصیت فروید به عنوان نظریه ای مهم در روانشناسی و نفس شناسی ابن مسکویه به عنوان مقدمه یکی از مبنایی ترین نظریات اخلاق اسلامی در این پژوهش با یکدیگر مقایسه می شوند. یافته های این تحقیق نمایانگر این است که علرغم شباهتهایی که میان این دونظریه وجود دارد، تفاوتی مهم در منشاء و معنای ارزشهای اخلاقی در هریک از آنها قابل مشاهده است. در نظریه فروید ارزشهای اخلاقی محصول فرآیندی ناخودآگاه بوده و کمال اخلاقی در تعارض با سلامت روانی قرار میگیرند. اما در نفسشناسی ابن مسکویه فضایل اخلاقی با عقلانیت پیوند خورده و به نحو آگاهانه و اختیاری حاصل میشوند. بر همین اساس در این نظریه کمال اخلاقی، عقلانیت و بهداشت روان با یکدیگر همسو هستند.

نفس شناسی، شخصیت شناسی، روانشناسی، اخلاق، کمال اخلاقی،ارزش اخلاقی