محمد سعیدی مهر - استاد فلسفه، دانشگاه تربیت مدرس

فیلسوفان از گذشته تا کنون کوشیده اند با رویکردی فلسفی پرده از زوایای پنهان پدیده ای بردارند که آن را درد مینامیم. یکی از پرسشهای اساسی و مقدماتی دراینزمینه پرسش از چیستی (ماهیت) درد است. ابن سینا به مسیله چیستی درد پرداخته است. درنظر ابن سینا مفهوم درد مفهومی بدیهی نیست و ازاینرو، میتوان، بلکه باید، آن را تعریف کرد. وی در کتاب الاشارات و التنبیهات خود تعریف دقیقی ارایه کرده است که براساس آن درد عبارت است از ادراک و نایلشدن (رسیدن) به آنچه نزد ادراک کننده آفت و شر است از آن جهت که آفت و شر است. خواجه نصیرالدین طوسی در شرح خود بر الاشارات و التنبیهات کوشیده است که تحلیل دقیقی از این تعریف ارایه کند. بااین حال، به نظر میرسد تعریف ابن سینا، با وجود دقت بسیار، ابهاماتی را بهدنبال دارد، مانند این که آیا درد صرفا امری ذهنی (سابجکتیو) است یا اینکه ویژگی عینی هم دارد. افزون براین، روشن نبودن تمایز علم حصولی/ علم حضوری در فلسفه شیخ سبب شده است که در این تعریف خصیصه حضوری بودن درد به مثابه نوعی ادراک به دشواری بیان شود.

تعریف درد، ادراک، علم حضوری، ابن سینا