سیدمحمود سادات بیدگلی - استادیار تاریخ، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی

دوره رضاشاه ازنظر میزان استفاده از کیفر تبعید برای مجازات مخالفان خود، شاخص بود که این دوره را از دوره های قبل از خود متمایز مینماید. تبعید ایلات و عشایر در این دوره، یادآور تبعید ایلات متمرد در دوره های گذشته است و تبعید مخالفان سیاستهای اصلاحی (نظام وظیفه، اتحاد البسه و کشف حجاب) و نیز دیوانیان منتقد حکومت، تبعید مخالفان و منتقدان حکومتهای دیکتاتوری را به ذهن می آورد. در این پژوهش با بررسی گروه های اجتماعی تبعیدیان دوره رضاشاه در پی پاسخگویی به این پرسش هستیم که آیا مولفه های سهگانه (تبعید، تبعیدگاه و علت تبعید) در دوره رضاشاه، الگوی یکسانی از وضعیت تبعیدیان را که ناشی از سیاست واحد حکومت در این موضوع باشد نشان میدهد روش مورداستفاده در این مقاله، روش تحلیل تاریخی با کمک اسناد و مدارک آرشیوی و نیز بهره گرفتن از منابع اصلی است. یافته های این مقاله نشان میدهد که الگوی یکسانی از وضعیت تبعیدیان در دوره رضاشاه دیده نمی شود و تحلیل مولفه های سه گانه پیش گفته نشان میدهد که تبعید در این دوره هم ویژگی های تبعید در حکومتهای استبدادی را دارد و هم شاخصه های تبعید در حکومت های دیکتاتوری را.

تبعیدی، تبعیدگاه، مخالفان سیاسی، رضاشاه، سیاستهای اصلاحی