ناصر نیکوبخت - استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرس
ابراهیم خدایار - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرس
محسن احمدی - کارشناس ارشد گروه زبان و ادبیات فارسی تربیت مدرس

نقد ادبی به معنای امروزی آن عمدتا0 برآمده از فکر و فرهنگ مغرب زمین استاما این به آن معنا نیست که در فرهنگ و تاریخ5 ادب فارسی، ما نقد ادبی نداشته ایم. دوره صفوی به لحاظ نقد ادبی و بررسی ودق6تهای موشکافانه آثار شعری، یکی از درخشانترین دوره های نقد ادبی تاریخ ادب فارسی است. معناگرایی و تلاش برای یافتن مضمون تازه، مهمترین شاخصه نقد ادبی این عصر ودق6ت نظر در مباحث تاثیر و تاثر شاعران از همدیگر و تلاش برای حقیقت مانندی از جریانهای نقد ادبی در این عصر است. قهوه خانه ها بهعنوان مهمترین و بزرگترین محفل شعر و نقد ادبی در این عصر در داخل مرزهای ایران صفویه، نقشی به سزا در عرصه ادبی این عصر دارد. ما در این مقاله تلاش کرده ایم این گزاره کلی که برخی بزرگان نوشتهاند نقد ادبی موجود در این قهوه خانه نقد ذوقی است. را تبیین و بررسی نماییم. پرتو افکندن بر موضوع نقد ادبی در درون قهوه خانه های عصر صفوی که کسی تاکنون موردی و تفصیلی بدان نپرداخته است، رسالت این نوشتار است. بررسی مهمترین تذکره های عصر صفوی و تحلیل محتوای داستانهای منقول در این تذکره ها از نقد ادبی موجود در قهوه خانه های این عصر به ما نشان میدهد، نقد ادبی موجود در این قهوهخانه ها به تبعیت از ذوق حاکم بر این عصر، معنی گرایی است و روش نقد نیز عموما0 نقد ذوقی و استحسانی است. نقد ادبی موجود در این قهوه خانه ها به دو طریق در عرصه شعر این عصر تاثیری به سزا داشتهاست: اول به دلیل حضور عامه مردم و استقبال آنها ازشعرخوانی، باعث ترغیب و تشویق خیل کثیری از مشتاقان برای سرودن شعر شده و بسیاری از عوام این عصر از همنشینی با شعرا طبع شاعری یافتهاند؛ دوم این ارتباط دوسویه میان مخاطب و هنرمند در این مکانها باعث هدایت ذوق ادبی عصر وتوجه شاعران به پسند مخاطب گردیده است.

نقد ادبی، قهوه خانه، شعر عصر صفوی، معنی بیگانه