سعید زهره وند - استادیار زبان وادبیات فارسی، دانشگاه لرستان
منصور رحیمی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کردستان

تحلیل گفتمان انتقادی میکوشد به بررسی و تحلیل گفتمان در سطحی فراتر از جمله بپردازد تا هم جنبه های زبانی و هم جنبه های اجتماعی گفتمان را آشکار کند. بر این اساس نورمن فرکلاف گفتمان را در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین بررسی کرده است. این روش در قیاس با سایر روشهای تحلیلی گفتمان تا حدودی جامع تر و کارآمدتر است. برای ارایه تحقیقی کمی-کیفی میتوان روش تحلیل فرکلاف را با روشی کیفی چون روان شناسی گفتمانی تلفیق کرد. در این پژوهش کوشیدهایم ابتدا سه متن مورد بررسی را برپایه تحلیل سه سطحی فرکلاف بشکافیم و با گردآوری دادهای کمی در سطح توصیف و تفسیر، به تبیین این عناصر در سطح سوم و تلفیق آن با رویکرد روان شناسی گفتمانی بپردازیم. به این منظور از نظریات حوزه روان شناسی گفتمانی بهره جسته ایم تا نشان دهیم اولا0 بافت تاریخی و اجتماعی تولید متن تا چه اندازه در فرایند شکل گیری گفتمان در این سه متن روایی موثر بوده است ثانیا0 رویکردهای هویتی جوهرگرا، سازه انگار و گفتمانی در این سه متن روایی چگونه بازنمایی شدهاند و چه ارتباطی با شرایط اجتماعی تولید متن و مواضع ایدیولوژیک حاکم بر روزگار نویسندگان داشته است ثالثا0 از منظر روان شناسی گفتمانی، گفتمان در این سه متن چگونه در پیوند با کنشهای اجتماعی برساخته میشود و کارکردهای ایدیولوژیک آن در ارتباط با مناسبات قدرت کدام اند

تحلیل انتقادی فرکلاف، روانشناسی گفتمانی، حی بن یقظان، رابینسون کروزویه، جزیره سرگردانی