زهره زارعی - کارشناسی ارشد، دانش آموخته دانشگاه رازی کرمانشاه،
امیر شیرزاد - دانشیار دانشگاه خوارزمی

بحث از جوهر، و جسم بعنوان یکی از انواع جوهری، از مباحث مهم و مطرح در فلسفه است. اغلب فلاسفه مشا قایل به جواهر خمسه: عقل و نفس و جسم و ماده و صورت هستند و حقیقت جسم را مرکب از ماده و صورت میدانند و مدعی اند که ترکیب ماده و صورت انضمامی است. سهروردی نیز، در برخی از آثارش جسم را بهعنوان یکی از جواهر خمسه و مرکب از ماده و صورت میداند، اما در برخی دیگر تنها به سه نوع جوهری عقل و نفس و جسم قایل شده و جسم را بسیط گفته است. ملاصدرا برخلاف پیشینیان دیدگاه متفاوتی اتخاذ کرده است. او ضمن اینکه برخلاف سهروردی جسم را به عنوان یکی از اقسام پنجگانه جوهری میپذیرد، برخلاف مشاییان نیز، ترکیب جسم از ماده و صورت را اتحادی میداند. نوشتار حاضر ضمن طرح و تبیین دیدگاه سهروردی و نقدهای ملاصدرا بر او به بررسی و تحلیل موارد اختلاف آنها پرداخته است.

جسم، ترکیب اتحادی، ترکیب انضمامی، ماده، صورت