علیرضا شایان - کارشناس ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان
جنان ایزدی - استادیار فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان،

قاعده الواحد، یکی از قدیم ترین و پرحاشیه ترین قواعد فلسفی است که همواره با مخالفتها و موافقتهای فراوان بهخصوص توسط متکلمان روبرو بوده است. بسته به تفاوت تعریف ها از مبادی تصوری این قاعده، مصداق و مجرای این قاعده نیز تغییکرده و از وحدت صادر اول تاعدتد قوای نفس، کاربرد پیدا نموده است. مخالفان، اغلب اینقاعده را ناقض فاعلیت و قدرت و اراده مطلق خداوند شمرده اند. در این میان، در برخی از آثار سهروردی و صدرالمتالهین -که از مدافعان این قاعدهاند- نیز عباراتی وجود دارد که لازمهای جز نفی یا تریق بسیار این قاعده دربرنخواهد داشت. باید گفت برخی از حکما، از این قاعده، چونان اصل اصیل و حصن حصین دفاع کردهاند، اما با بازاندیشی در برخی مبادی این قاعده، میتوان ادله آن را مورد نقد و بازنگری قرار داد تا معلوم گردد که برای دفاع از این نظریه، میبایست از دلایل دیگری بهره جست.

قاعده الواحد، صادر اول، عقول، وحدت، کثرت، سنخیت