بررسی منتخب نقوش گرافیکی در شمشیرهای عصر صفوی (1502-1736م.)

عصر صفوی (1736-1502م) در سیر تحولات فرهنگی-هنری از اعصار زرین تمدن اسلامی محسوب می شود که هنرهای سنتی آن دوران، از تعالی بالایی برخوردارند. از این میان، فلزکاری نظامی صفوی، فصل نوینی را در ارتباط هنرمندان سایر حوزه های هنر سنتی با یکدیگر به وجود آورد. نگارنده در نوشتار پیشروی با بهره جستن از روش تحقیق کیفی-توصیفی و استفاده از منابع کتابخانه ای به بررسی مهم ترین ویژگی های تزیینات (نقوش) تصویری موجود در شمشیرهای صفوی پرداخته است. شناخت اصلی ترین المان ها و شاخص های گرافیکی (فرم، سبک،...) کاربردی نقوش و تزیینات شمشیرهای دوره صفوی، پرسش اصلی مقاله فوق می باشد. پس از معرفی اجمالی تعداد 68 نمونه شمشیر از این دوره، کوشیده شده است درخصوص تکنیک های تزییناتی فلزکاری، معرفی مراکز ساخت، سازندگان سلاح، آنالیز و پیاده سازی نقوش بکار رفته بر شمشیرها و دسته بندی موضوعی و نمادین نقوش فوق اقدام شود. گفتنی است زیبایی در فلزکاری اسلامی با تزیینات رابطه مستقیم دارد و از آنجا که هنر ایرانی بر مبنای تزیینات استوار است، تزیینات گرافیکی، تفاهمی میان هنر و مذهب محسوب می شود. مهمترین نتایج حاکی از آن است که پادشاهان صفوی براساس نقوش به کار رفته در سلاح، از نوعی تمایز و هویت سازی در نمونه شمشیرهای حکومتی نسبت به حکومت های همسایه بهره می بردند. بیشترین تزیینات شامل نقوش هندسی و گیاهی بوده و کمترین تزیینات شامل نقوش جانوری، انسانی و اسطوره ای می باشد. در مورد مضامین گیاهی و جانوری آثار به لحاظ حاکم بودن تفکر مذهبی شیعی و هویت ملی و همچنین رواج طبیعت گرایی، تاثیرپذیری از نقش مایه های گیاهی و نقش شیر در این دوره از اهمیت دوچندانی برخوردار است.

Keywords:

صفویه , شمشیر , تزیینات , فلزکاری , طراحی گرافیک