بررسی ارش از منظر فقه و حقوق

ارش در لغت به معنای درگیری و نزاع است. آرش جراحت را، دیه جراحتی دانسته اند که مقدار آن معلوم نباشد و نیز مالی است که شخص در ازای تفاوت بین مال سالم و معیوب می پردازد. معنی لغوی ارش در هر دو دانش فقه و حقوق با همان کیفیت، به کار رفته است، با این تفاوت که به دیه جراحت یا پرداخت تفاوت ارزش مالی اعضای سالم با اعضای معیوب، اصطلاحا ارش جزایی و ارش جنایت ، و به پرداخت تفاوت ارزش مالی بین کالای سالم و معیوب، اصطلاحا ارش عیب گفته می شود. البته درباره قسم اخیر که مربوط به امور مدنی و غیر جزایی است. در اصطلاح ارش مدنی و ارش نقص نیز وجود دارد که ارش مدنی مربوط به پرداخت تفاوت قیمت کالا در معاملات غبنی و تدلیسی با قیمت بازار است و ارش نقص، به ضمان قهری و مسیولیت مدنی تعلق دارد و پرداخت خسارتی است که در زمان غصب به مال مغصوب رسیده است و بر عهده غاصب می باشد. ارش جزایی که به آن ارش غیر مقدر یا ارش حکومت یا حکومت نیز گفته می شود با ارزش جنایت یا ارزش مقدر تفاوت اندکی دارد و آن تفاوت در این است که مقدار آرش جزایی یا ارش حکومت را دادگاه معین و نسبت به آن حکم می کند و حال آنکه مقدار ارش جنایت را شرع یا قانون مشخص کرده است و دادگاه فقط همان را حکم می کند و نیازی به تعیین دادگاه نیست. کیفیت محاسبه ارش جزایی که مقدار آن غیر مقدر می باشد، به این گونه است: مجنی علیه که بر جان و جسم وی جرم مستوجب دیه وارد شده است، برده فرض می شود. سپس قیمت این فرد در حالی که سالم بوده و قیمت حال کنونی وی که به دلیل وقوع جرم معیوب شده است، محاسبه می شود. تفاوت این دو قیمت بر قیمت صحیح تقسیم شده و نتیجه ی آن ضربدر مقدار دیه نفس می شود، حاصل ضرب به دست آمده، آرش جزایی است.

Keywords:

ارش , فقه و حقوق , جان و جسم , جنایت , کالای سالم و معیوب , دیه