محمدرضا خیاط محمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد، رشته ادیان و عرفان، پردیس فارابی، تهران، تهران

شهید فرزانه، آیه االله، سید محمد باقر صدر از بزرگترین متفکران و عالمان دینی معاصر شیعه است که در حوزه های مختلف علمی، صاحب نظر بوده و آثار ارزنده ای از خود به یادگار گذاشت. آن شهید فرزانه در موضوعات گوناگون فلسفی، منطقی، اصولی، فقهی و اقتصادی نظریه های بدیع و مهمی داشت که به حق درخور تحسین و تامل است. نظریه ی منطقه الفراغ در زمره ی یکی از مهم ترین نظریه های ایشان است که در اقتصاد و فقه سیاسی و … کار آمد و راه گشاست. در این پایان نامه ضمن نقد و بررسی این نظریه به زمینه های پیشین این نظریه میان عالمان اهل سنت و شیعه نیز اشاره خواهد شد. نظریه ی منطقه الفراغ را شهید سید محمدباقر صدر مطرح کرده است. وی در این نظریه میکوشد، حوزهای معین از روابط متغیر و متحول را تعریف کند که ولیامر میتواند با توجه به اصول و ضوابطی در آن قانون گذاری کند. نوشته حاضر میکوشد ابتدا با بیان ماهیت، ممیزات و ویژگیهای این نظریه را شمرده، جایگاه آن را در ساختار فقه بیابد. در ادامه نوشتار به اثبات نظریه اشاره خواهد شد و این نکته بررسی میشود که با فرض پذیرش منطقه متحول، هنگامی میتوان به این نظریه پایبند بود که یگانه شیوه قانون گذاری، واگذاری آن به ولیامر باشد یا دستکم شارع از میان روشهای گوناگون، آن را برگزیده باشد.

منطقه الفراغ، شهید صدر، شیعه، ولی امر