وحیده حسامی - عضو هیات علمی دانشکده هنر دانشگاه بیرجند
فرنوش رحمانی - دانشجوی مقطع کارشناسی دانشکده هنر دانشگاه بیرجند
آتنا غلامی - دانشجوی مقطع کارشناسی دانشکده هنر دانشگاه بیرجند

تزیینات گچ بری شده محراب های دوره ایلخانی جلوه ای از اوج طراحی و زیبایی هنر این مرز و بوم هستند. در این دوره (حدود 633 ه . ق تا 756 ه . ق) با ورود ایرانیان به دستگاه حکومتی، حمایت از هنر و هنرمندان رونق بسیاریگرفت و هنرهای مختلف مانند گچ بری به رشد و شکوفایی چشمگیری دست یافت. به نحوی که شاهد محراب ها و کتیبه های گچ بری زیبا و پرکاری هستیم که از سوی حاکمان و والیان وقت جهت مساجد، امامزاده ها سفارش داده و توسط هنرمندان مشهوری ساخته می شدند. دو بنای مجموعه شیخ احمد جام و مسجد جامع اصفهان که هر دو در دوره ایلخانی و دارای گچ بری های منحصر به فرد و زیبایی هستند از آن جمله می باشند. این مقاله در نظر دارد ضمن معرفی این دو بنا به مطالعه تطبیقی دو محراب مسجد کرمانی از مجموعه شیخ احمد جام و محراب اولجایتو از مجموعه مسجد جامع اصفهان بپردازد. هدف پژوهش حاضر در گام نخست شناسایی و مطالعه ویژگی های بصری این دو محراب، و تطبیق نگاره ها و تزیینات آن به روش توصیفی و تطبیقی می باشد. در مطالعات صورت گرفته مشخص شد که این دو محراب ویژگی های ساختاری و تزیینی خاص و مشابهی دارند از جمله: استفاده از نقوش اسلیمی که دارای تزییناتی مشترک هستند، قرار دادن جایگاهی ثابت برای ثبت کتیبه های حاوی آیات و احادیث و استفاده از تزیینات و ساختار مشترک در گچبری های آنها، روش جمع اوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی با استفاده از تصاویر کتاب ها و عکاسی از بناها است.

ایلخانی، محراب اولجایتو، محراب مسجد کرمانی،تزیینات، گچ بری