محمدعلی مهدوی راد - دانشجوی دکتری دانشگاه قرآن و حدیث قم
مهدی الوانی - دانشیار دانشگاه تهران، پردیس فرابی قم

در تراث تفسیری فرق اسلامی، از روایات شان نزول بصورت استناد یا تایید، در تبیین مفاهیم آیات استفاده می گردد. کاربردشناسی آنها در متون مفسران و ارایه ی روشی کارکردگرایانه در استفاده از مضامین آن، کمک ارزشمندی به تفسیر می نماید. روش های موجود در استفاده از شان نزول، مبتنی بر علم الحدیث و عرضه ی روایات است. اما با توجه به متن و سند روایات و تلفیق دو روش فوق، بهتر است در استفاده از روایات، ابتدا اسناد آن از جهت صحت و اتصال بررسی شود. سپس مفاهیم روایات در دامنه ی الفاظ آیه و ارتباط منطقی و دور از تناقض آیات و روایات اثبات گردد. در آخر، با توجه به قاعده ی سبب خاص و موضوع له عام، مفاهیم آیات تبیین شود. بعنوان نمونه بررسی کارکرد این روش در مساله ی ظهار و مسجد ضرار، نشان دهنده ی کاربردی بودن، همگونی و توازن مفاهیم قرآن و روایات شان نزول است.

سبب نزول، شان نزول، کارکردگرایی، عرضه، ظهار