محمد امین روشن ضمیر - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته تفسیر و علوم قرآن دانشگاه قم

نسخ د ر قرآن، یکی از مسایل بحث برانگیزی است که از دیرباز مورد توجه و گفتگو بوده است و در روایات، بر اهمیت شناخت آن تاکید شده است. چالش هایی همچون تفاوت دیدگاه در مفهوم شناسی نسخ، شمارش آیاتمنسوخه در حداقل و حداکثر تعداد آن، گوناگونی آراء در انواع قابل تصور نسخ در قرآن و انکار وقوع نسخ در قرآن، از طرفی، و جایگاه آیت الله معرفت به عنوان مولف نخستین مجموعه تفصیلی علوم قرآنی در عالم تشیع، و ارایه آراء جدید در مباحث گوناگون علوم قرآنی، از جمله مساله نسخ، توسط ایشان، از سوی دیگر، ضرورت پرداختن به دیدگاه های ایشان در این حوزه را، که همانا هدف این پژوهش هست، نمایان می سازد. حرکت علمی و پژوهشی آیت الله معرفت پیرامون مساله نسخ، با ریزش تعداد آیات منسوخ آغاز شد، اما در ادامه، با رویش نظریه نسخ مشروط و نسخ تمهیدی ، در نهایت به انکار نسخ مطلق آیات منتج گردید. ایشان در آغاز بررسی ها، به وقوع نسخ در قرآن اعتقاد داشته، اما در دهه پایانی حیات خویش، وقوع نسخ اصطلاحی در قرآن را انکار می کند. در واقع، آیت الله معرفت، در سایه تحقیق و بررسی های علمی خویش، در می یابد که شاهدی بر وقوع نسخ به معنای مشهور و مصطلح در قرآن نیست و تمامی آیات منسوخه، قابل حمل بر معنای ثابت و محکم است.

آیت الله معرفت، نسخ، نسخ مشروط، نسخ تمهیدی، انکار نسخ