بررسی دیدگاه ابن سینا، علامه دوانی، میرداماد و ملاصدرا در مورد رابط یا رابطی بودن معلول

وجود در یک تقسیم بندی کلی به دو قسم وجود فی نفسه و وجود فی غیره، و وجود فی نفسه خود به لنفسه و لغیره تقسیم می شود. وجود فی نفسه لنفسه وجودی است که اگر بخواهد در خارج محقق شود نیاز به غیر ندارد و قایم باالذات است. اما وجود فی نفسه لغیره برای تحقق نیاز به تکیه گاهی دارد تا در ظرف آن متحقق شود. در اصطلاح فلسفی به وجود فی نفسه لغیره وجود رابطی، و به وجود فی غیره وجود رابط گفته می شود. این قسم از وجود فاقد جنبه فی نفسه است و هیچ نحو استقلالی از خود ندارد، بلکه قایم به طرفین (موضوع و محمول) است. در پاسخ به این سوال که نحوه تحقق معلول رابط است یا رابطی، فیلسوفان پیشین اکثریت قایلند به اینکه وجود معلول رابطی است؛ از جمله آن ها ابن سینا است، البته ملاصدرا نظر ابن سینا را طوری دیگر تفسیر کرده است و معتقد است که ابن سینا قایل به وجود رابط معلول است. علامه دوانی با استناد به اینکه ممکنات معلول واجب بالذات اند موجود شدن آن ها را بدون انتساب به واجب تعالی محال می داند و موجود بودن آن ها را همان ارتباط و انتساب به مبدا می داند در واقع او قایل به وجود رابط معلول است. پس از او میرداماد درصدد اثبات وجود رابط برآمد؛ او فیلسوفی اصالت ماهیتی بود از نظر ایشان مفهوم وجود و موجود در واجب تعالی و ممکنات به یک معناست و وجود ماهیت همان ارتباط و انتساب به واجب بالذات است که نتیجه آن چیزی جز وجود رابط معلول نیست. ملاصدرا نحوه وجود معلول را رابط می داند و برای آن حیثیتی جدا از علت قایل نمی شود و آن را شانی از شیونات علت می داند.

Keywords:

وجود فی نفسه , وجود فی غیره , وجود رابطی , وجود رابط , وجود رابط معلول