رضوان متولیان - استادیار زبان شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

در این مقاله، می کوشیم با درنظر گرفتن رفتار نحوی-معنایی افعال وجهی اصلی (شدن و بایستن) در زبان فارسی، درمورد ارتقایی یا کنترلی بودن این افعال تصمیم مناسبی بگیریم. با توجه به دیدگاههای قبلی در این مورد، سه فرضیه مطرح می شود که عبارت اند از: 1. افعال وجهی معرفتی ارتقایی و افعال وجهی بنیادی، اعم از تکلیفی و پویا، کنترلی هستند؛ 2. افعال وجهی معرفتی و همچنین بنیادی از نوع تکلیفی غیر مستقیم که مشارک برونی هستند ارتقایی و افعال وجهی بنیادی پویا و تکلیفی مستقیم که مشارک درونی هستند کنترلی به شمار می روند و 3. تمامی انواع افعال وجهی ارتقایی هستند. در مقاله حاضر، با بهره گیری از تبیین های معنایی و نحوی، نتیجه می گیریم که در این زبان، افعال وجهی اصلی که همگی گزاره ای هستند، چه معرفتی باشند چه غیرمعرفتی و چه مشارک درونی باشند چه مشارک برونی، ساختار ارتقایی را تشکیل می دهند.

افعال وجهی اصلی، معرفتی، بنیادی، ارتقایی، کنترلی