بابک شریف - دانشجوی دکتری زبان شناسی همگانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
محمد عموزاده - استاد زبان شناسی همگانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

نحوه تشکیل فعل مرکب فارسی تاکنون کمتر مورد توجه زبان شناسان بوده است. هدف این مقاله قرار دادن اجزای فعل مرکب در بافت هایی زبانی است که تصورشان به مثابه عامل انگیزش تشکیل فعل مرکب، موجه به نظر می رسد. به عقیده نگارندگان، افعال مرکب را میتوان به طور مستقیم یا غیرمستقیم حاصل فرایند انضمام دانست. در اینجا مفهومی گسترده از انضمام مورد نظر است که آن را با XI 2 نشان می دهیم و در آن X شامل مقولات اسم، صفت و گروه حرف اضافه ای می شود. بر این اساس و با استفاده از برخی مفاهیم دستور شناختی می توان گفت فعل مرکب از بند کامل اولیه ای نشیت می گیرد که در فرایند عبور از مسیر ترکیب، یک عنصر فعلی و یک عنصر غیر فعلی از آن انتخاب و به هم منضم می شوند. در این مسیر فرضی، گاهی موضوع فعل حذف، و متمم یا وابسته آن که برجستگی شناختی بیشتری دارد، به فعل منضم میشود. در ادامه مقاله، فعل های مرکب ساخته شده با پرکاربرترین همکرد فارسی، یعنی کردن بررسی و نشان داده می شود که متناظر با معانی مختلف فعل کردن در مقام فعل سنگین، مانند انجام دادن و ساختن ، مسیرهای مختلفی برای تشکیل دسته های مختلف فعل مرکب با این همکرد قابل ترسیم است. به علاوه، هر فعل مرکب طرحوارهای ساختی در اختیار گویشوران قرار می دهد که جواز بخش فعلهای مرکب جدیدی با همان فعل سبک خواهد بود.

فعل مرکب فارسی، فعل سبک، دستور شناختی، انضمام، طرحواره ساختی