حمیده معرفت - استاد زبان شناسی کاربردی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
مصطفی مهدی زاده - دانشجوی دکتری زبان شناسی کاربردی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

پژوهش های پیشین در زمینه جایگاه گروه اسمی سنگین نشان میدهد که در زبان های فعل - مفعول همانند انگلیسی، سازه های بلندتر پس از سازه های کوتاه تر (پسایندسازی ظاهر می شوند؛ ولی در زبان های مفعول - فعل همانند ژاپنی و کره ای، سازه های بلند قبل از سازه های کوتاه (پیشایندسازی) قرار می گیرند. در این گستره پژوهشی، بررسی زبان فارسی می تواند جالب باشد؛ زیرا این زبان دارای توالی کلمهای نسبتا آزاد است و از نظر موقعیت هسته در گروهها، هم هسته - آغاز و هم هسته - پایان است. پژوهش هایی که این پدیده را در فارسی بررسی کرده اند شواهدی مبنی بر پیشایندسازی گروه اسمی سنگین در این زبان یافته اند؛ ولی غالب آنها از داده های پیکرهای و عملکردی استفاده کرده اند که بیشتر نشان دهنده استفاده زبان در دنیای واقعی است. پژوهش حاضر علاوه بر بررسی دادههای عملکردی، با استفاده از آزمون قضاوت دستوری، شم زبانی فارسی زبانان را نیز تحلیل کرده است. نتایج حاصل از یک آزمون تولیدی عملکرد محور و یک آزمون قضاوت دستوری - که به 37 فارسی زبان داده شد - نشان می دهد با اینکه فارسی زبانان در آزمون قضاوت دستوری هم پیشایندسازی و هم پسایندسازی را قابل قبول می دانند، در آزمون تولیدی غالبا مفعول مستقیم را - که دارای نشانگر را است - بدون توجه به سنگینی آن قبل از مفعول غیرمستقیم قرار می دهند. این یافته ها از دو جنبه اهمیت دارند: 1. استفاده همزمان از داده های تجربی و شم زبانی در پژوهش های زبانی تصویر دقیق تری از پدیده مورد بررسی فراهم می کند، و 2. در زبان فارسی میزان مشخص یا معین بودن مفعول مستقیم تناوب مفعولها را تعیین میکند نه سنگینی یا سبکی آنها.

تناوب کلمه ای،جابه جایی گروه اسمی سنگین،مفعول مستقیم /غیرمستقیم،پیشایندسازی/پسایندسازی،استفاده زبانی/شم زبانی