فاطمه دست رنج - استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه اراک، اراک، ایران

وصیت از سنن پسندیده ای است که قرآن کریم با اسلوبهای مختلفی بر اهمیت و مطلوبیت آن تاکید دارد. لذا، شناخت معنا و حکم تکلیفی آن با توجه به تحلیل اعراب آیه و توجه به سطح زبانی گفتمان قرآن و نیز سطح فرازبانی و تاثیر عوامل برون زبانی، بسیار اهمیت دارد. پژوهش حاضر ضمن بهره گیری از روش تحلیل محتوا با گزینش آیه ای در محدوده آیات الاحکام، تاثیر تحلیل های متفاوت نحوی در ارایه تفسیر فقهی و نیز میزان تاثیرگذاری پیش فرض های فقهی در گزینش اعراب آیه را به منظور بیان رابطه میان معنای شرعی و دلالت نحوی، بررسی و تبیین کرده است. وجه دستوری آیه وصیت، حاکی از یک گفتمان دستوری بسته، تابع تغییر وضعیت از بعد انگیزه بخشی به بعد معرفتی است که حضور عناصری چون وجود اعرابهای مختلف، زمینه حکم فقهی را در گستره وجوب و استحباب فراهم می کند. از دید قایلان وجوب وصیت، رابطه ای از نوع دستور بر نظام گفتمانی آیه، حکم فرماست و از این رو، نظام گفتمانی حاکم بر آن از نوع هوشمند و برنامه مدار است. در بعد استحباب نیز تعبیر حقا على المتقین و بالمعروف به عنوان یک جریان حسی و عاطفی میتواند به ادراک معنا و کنش منجر شود. بنابراین، گفتمان قرآنی وصیت در بعد استحباب، تابع نظام گفتمان احساسی و از گونه تنشی - عاطفی است.

اعراب، تحلیل نحوی، تفسیر فقهی، وصیت، گفتمان قرآنی