زهرا عباسی - استادیار زبان شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
فهیمه خداوردی - دانشجوی دکتری زبان شناسی همگانی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

در زبان شناسی شناختی، زبان بخشی از قوای شناختی انسان تلقی می شود و هرگونه تحلیل زبانی با تحلیلی از توانایی های شناختی انسان همراه است. اثر حاضر کوششی است در جهت مقایسه توانایی های زبانی کودکان کم توان ذهنی خفیف با کودکان عادی در چارچوب نظریه شناختی و یافتن پاسخی به این سوال که آیا اختلالات گفتاری کودکان کم توان ذهنی با ضعف آنها در فعالیت های شناختی مرتبط است یا خیر فرضیه مطرح شده ما این بود که فراگیری زبان در مورد کودکان با نیازهای ویژه مانند کودکان عادی، مستقل از دیگر قوای شناختی نیست و اختلالات گفتاری این کودکان ناشی از اختلالات شناختی آنهاست. به منظور بررسی صحت این فرضیه، 20 کودک عادی و 20 کودک کم توان ذهنی خفیف از دانش آموزان پایه اول و دوم دبستان های شهرستان بیرجند انتخاب شدند و چهار فعالیت شناختی تشخیص مقوله ها، بیان اسم و رویداد، شناخت تصویرگونگی و تشخیص نقطه ارجاع در قالب رفتار زبانی آنها، مورد توجه قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده از دو روش آماری - توصیفی (فراوانی و درصد) و استنباطی آزمون های کوکران، کای اسکویر و آزمون تحلیل واریانس) استفاده شد. نتایج هر دو دسته تحلیل، تفاوت - های چشمگیری را میان دو گروه آزمودنیها (کودکان عادی و کودکان با نیازهای ویژه) نشان دادند. ضمن اینکه، تفاوت معنادار درون گروهی تنها میان پسران و دختران عادی مورد مطالعه و آن نیز، در تشخیص مقوله ها بود؛ به طوری که طبق آزمون تحلیل واریانس یک طرفه، دختران عادی با بیشترین درصد تشخیص مقوله ها، در طبقهای مجزا از پسران عادی قرار گرفتند. بدین ترتیب، نتیجه آزمونها صحت فرضیه مطرح شده را تایید می کند

شناخت، زبان شناسی شناختی، فراگیری زبان، کودکان عادی ، کودکان با نیازهای ویژه