حسین غفوری چرخابی - دکتری فقه ومبانی حقوق اسلامی، استادیار دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی
محمد قدرتی - دانشجوی کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق ا سلامی، دانشگاه اردکان

جستار حاضر با استفاده از روش کتابخانه ای و اسنادی در گردآوری اطلاعات می کوشد با روش توصیفی- تحلیلی، عناوین اصلی و کلیات بحث را توصیف کرده و سپس به تبیین کاربرد قواعد فقهی لاضرر عسر و حرج و شروط، در خانواده بپردازد. نتایج بیانگر آن است که با توجه به قاعده شروط طرفین عقد ازدواج می توانند هر شرطی که مخالف با مقتضای عقد مزبور نباشد، در ضمن عقد ازدواج قرار دهند و طبق ماجرای سمره می توان به عنوان یک قاعده کلی در روابط میان شهروندان در نظر گرفت و می توانیم اجرای طلاق اجباری را نزد حاکم شرع با تمسک به نفی ضرار مورد پذیرش قرار دهیم. بدین جهت زوج به زوجه خویش زیان می رساند و تحت کبرای کل لاضرر قرار می گیرد بدین وسیله باب طلاق اجباری گشوده می شود و بر همین اساس زوجین مجاز نیستند که یکدیگر را در تنگنا و مشقت قرار دهند و هرگاه دوام زناشویی برای زن موجب مشقت شدید باشد و شوهر نیز حاضر نشود که زنش را طلاق دهد زن طبق قاعده لاحرج می تواند به عنوان قاعده ثانوی، از حاکم تقاضای طلاق نماید و حاکم، شوهر را به طلاق اجباری کند و اگر شوهر علیرغم دستور حاکم از طلاق خودداری کند، حاکم به نمایندگی قانونی از شوهر، زن را طلاق می دهد. و اسلام رعایت فرموده درباره زنان نسبت به امر ازدواج و نکاحشان اعتبار کفویت و مماثلت را که ولی او را به غیر همسر و کفو مماثل و برابر شوهر ندهد تا موجب زحمت و باعث ذلت و مهانت او گردد.

شروط، لاضرر، و لاحرج، خانواده، زوجین