لقمان محمودپور - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور

این که سعدی منسوب به کدام سعد است هنوز به طور قطع معلوم نشده است. گروهی او را منسوب به سعد بن زنگی و گروهی او را منسوب به سعد بن ابی بکر دانسته اند. غالب محققان معاصر جزو گروه اخیرند. نوشتار حاضر به منظور تشخیص همین امر با استفاده از منابع مربوط و عمدتا آثار سعدی به تحقیق در این مساله پرداخت هاست. یافته های تحقیق به این شرح است: یک مورد از همنشینی سعدی با سعد بن زنگی و این که سعدی او را نصیحت کرده در آثار سعدی به دست آمده که همین مورد به تنهایی انتساب سعدی به سعد بن زنگی را تایید و انتساب او به سعد بن ابی بکر را منتفی می سازد. همچنین شواهد گوناگونی از آثار سعدی استخراج گردیده دال بر این که سعدی سال ها قبل از بازگشت به شیراز و ملازمات درگاه ابوبکر بن سعد و پسرش سعد بن ابی بکر و سال ها قبل از سرودن بوستان و تصنیف گلستان، به سعدی معروف بوده و مردم او را به سعدی می شناخته اند. این ها نیز انتساب سعدی به سعد بن ابی بکر را منتفی می سازد. در این نوشتار رای و دلایل کسانی که معتقدند سعدی منسوب به سعد بن ابی بکر است نقد و تحلیل شده و نادرستی آن نشان داده شده است. می توان نتیج گرفت سعدی که براساس مدارک و شواهد ارایه شده در این نوشتار منسوب به سعدی بن زنگی است و دوران او را به خوبی درک کرده است نه در اوایل قرن هفتم بلکه در سه دهه ی آخر قرن ششم متولد شده است. معلوم شدن زمان حدودی تولسد سعدی، برخی ابهامات موجود در نوشته هایش را روشن می کند.

سعدی، وجه تخلیص، همنشینی، سعد بن زنگی، سعد بن ابی بکر، آثار