افسانه نادری مغانجوقی - کارشناس ارشد شهرسازی، شهرداری تهران

امروزه جوامع در تلاش برای دست یابی به شرایطی هستند که در صورت وقوع بحران، بازگشت سریع آنها را به وضعیت پیش از بحران (اولیه یا عادی) فراهم سازد. از این رو در سال های اخیر به تاب آوری به جای آسیب پذیری تاکید خاصی می شود. بلایای اتفاق افتاده در سالیان اخیر بیانگر این موضوع است که جوامع و افراد به صورت فزاینده ای آسیب پذیرتر شده و ریسکها نیز افزایش یافتهاند. افزایش آسیبپذیری شهرها باعث خسارات و تلفات جانی و مالی زیادی میشود این موضوع در بافت های فروسده که بافت های آسیب پذیر تری هستند، از اهمیت بیشتری. بنابراین ضرورت تاب آور ساختن بافت های شهری به ویژه تاب اوری اجتماعی افراد که می تواند زمینه ساز تاب آوری بافت باشد اجتناب ناپذیر است. هدف این مقاله ارزیابی مولفه های تاب آوری در بافتهای فرسوده شهری با تاکید بر مولفه های اجتماعی میگردد. روش به کار رفته روش توصیفی-تحلیلی و از نوع کاربردی می باشد و ابزار گردآوری داده ها اسنادی و کتابخانه ای میباشد. ابتدا شاخص های اجتماعی با استفاده از نتایج مطالعات قبلی استخراج گردید و برای تعیین میزان همبستگی از دید ساکنان که با فرمول کوکران تعداد 384 نفر به صورت تصادفی انتخاب شدند، از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می شود. سپس توسط متخصصین برنامه-ریزی امتیاز دهی شدند و وزن نهایی آنها با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی AHP تعیین گردید. یافته های تحقیق نشان می-دهد شاخص آگاهی و دانش و دلبستگی به مکان از نظر متخصصین برنامه ریزی شهری دارای بیشترین وزن می باشند و شاخصهای درک محلی از خطر و سرمایه اجتماعی و وابستگی اجتماعی به ترتیب در رده های بعدی اهمیت برای لحاظ نمودن آنها در برنامه ریزی شهری بودهاند.. نتیجه حاصل از تحقیق نشان میدهد بعد اجتماعی با 0 .603 بیشترین میزان ضریب همبستگی را دارد و سپس برای برنامه ریزی شهری تاب آور در این سکونتگاه های غیررسمی باید شاخصهای اجتماعی بر اساس میزان اهمیت آنها در برنامه ها لحاظ گردند.. چون بدون در نظر گرفتن تاب آوری، برنامه ریزی کردن، در مواجه با خطرات خسارات کاهش پیدا نمیکند. شهرها و سکونتگاه های غیررسمی به عنوان نقاط آسیب پذیر زمانی تاب آور خواهند بود که آمادگی به عنوان بخشی از برنامه ریزی قبلی چه برای پیشگیری از بروز فاجعه و چه برای امداد رسانی به هنگام وقوع و چه بازسازی باشد.

تاب آوری، بافت های آسیب پذیر شهری، شاخص های اجتماعی، منطقه 12 تهران