سپیده یدالهی - مدرس، کارشناس ارشد معماری، دانشگاه هیرکانیا، گلستان، ایران
محمد ادیبان - کارشناس ارشد معماری

گذار از مراتب برای رسیدن به کمال غایی همیشه در فرهنگ مسلمانان مورد توجه بوده است. در معماری برای تداعی مفهوم گذار از جهان خاکی به جهان معنوی سلسله مراتب در نظر گرفته شده است. مسجد به عنوان مکانی برای اتصال جهان خاکی و ماوراء آن آمادگی فرد را برای گذار مرحله به مرحله محقق می کند . هدف اصلی این تحقیق دستیابی به سیر تحول و تغییرات فرم کالبدی در رعایت اصل سلسله مراتب که تاکید بر حفظ حریم و محرمیت دارد نیز با تمهیداتی معمارانه در ورود به بناها داشته است. بدین ترتیب می توان گفت محرمیت و درونگرایی در سلسله مراتب ورود به مساجد معماری اسلامی ایران هریک جلوه هایی از سبک، سنت، مذهب، سیاست یا تلفیقی از آنها را به نمایش گذاشته است. یافته های تحقیق نشان می دهند که اصل سلسله مراتب، اصولی اساسی در نظام هستی است. روش تحقیق بر اساس گردآوری داده ها به صورت تفسیری- تاریخی بوده است و نیز روند پژوهش بر این اساس، به صورت کتابخانه ای و گرداوری اسناد تاریخی صورت پذیرفته است. در این مقاله سعی شده تا با ارایه تعریفی از سلسله مراتب و عوامل موثر بر آن و به ارتباط و تاثیر سلسله مراتب و محرمیت و درونگرایی اشاره کنیم و در انتها به سازمان فضایی-کالبدی معماری مساجد بپردازیم.

سلسله مراتب، ورودی، مسجد، محرمیت، درون گرایی